Samenvatting

Cultureel vermogen in de praktijk is een kwalitatief onderzoek naar het culturele leven van mbo-studenten van een opleiding Zorg in Amsterdam. Wat vertellen de studenten over de invulling van hun culturele levens, wat is voor hen belangrijk en waar liggen hun interesses? De verhalen van deze studenten worden in dit onderzoek naast de verhalen die vaak óver hen gaan, gelegd. In het culturele veld wordt namelijk gesproken over praktische, sociaaleconomische en culturele barrières om deel te nemen aan het culturele leven (LKCA, z.j., Wat is cultureel vermogen, alinea 2). Daarbij gaat men ervan uit dat bij mbo-studenten deze barrières mogelijk een rol spelen. Er wordt gesteld dat mbo-studenten minder vaak kunst en cultuur meekrijgen van hun ouders of sociaal netwerk (Braam, 2019). Om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving, zouden culturele vermogens moeten worden ontwikkeld, stellen de schrijvers van Cultureel Vermogen (Drion, 2018). Dit onderzoek kijkt naar hoe mbo-studenten hun culturele leven vormgeven en hoe zij daarmee hun culturele vermogens ontwikkelen. De achtergrond van de begrippen cultureel vermogen en het culturele leven wordt uitgelegd aan de hand van literatuur in een overzicht van de oorsprong van deze begrippen. Er wordt teruggegrepen naar Bourdieu (Edgerton & Roberts, 2014), waar de waarde van cultureel kapitaal, kennis, vaardigheden en gedrag wordt bepaald door een dominante cultuur. Het idee van funds of knowledge zoals opgeschreven door Gonzàles, Moll en Amanti (Saatthof, 2015) wordt tevens aangehaald als manier om het culturele kapitaal te vergroten, maar het onderwijs dat ervoor nodig is om de funds om te zetten in kapitaal is niet voor iedereen beschikbaar. Beide theorieën gaan uit van een heersende macht die bepaalt wat de culturele agenda is. Hier tegenover wordt Nussbaum (2011) gezet met de capability approach: de overheid zou iedereen in de gelegenheid moeten stellen om mogelijkheden tot ontplooiing te hebben. Wilson (2017) heeft het idee van Nussbaum uitgewerkt als cultural democracy, dat zou leiden tot de vrijheid om samen (als samenleving) versies van cultuur te creëren en de waardering daarin gelijk te trekken. Vanuit de basis van cultural democracy is een workshopserie opgezet. Daarin is vooropgesteld dat er geen inmenging vooraf is door de onderzoekers door de begrippen ‘cultuur’ of ‘cultureel leven’ toe te lichten. Op associatieve wijze gaan 22 vrouwelijke studenten in gesprek over cultuur en hun culturele leven. Middels groepsgesprekken, foto- elicitatie, een vragenlijst en individuele interviews is data verzameld om zo tot een beeld te komen van het culturele leven van deze studenten. Studenten geven aan veelal op informele wijze te leren (Haanstra, 2008) en zo invulling geven aan hun culturele leven. Gecanoniseerde cultuur maakt daar nauwelijks deel van uit, daar het niet hun interesse (meer) heeft. In de activiteiten die de studenten
ondernemen in hun vrije tijd is het belangrijker met wie die activiteiten worden ondernemen (familie of vrienden) dan wat die activiteit inhoudt. Qua wensen voor de toekomst wil meer dan de helft reizen en andere culturen beter leren kennen. Belemmeringen om hun ideale culturele leven te leiden is in de eerste plaats geld. De studenten beschikken over de helft van de genoemde bouwstenen van cultureel vermogen (Drion, 2018). Dit lijkt echter eerder het gevolg van de diverse culturele omgeving als van cultuureducatie of -participatie. Vervolgonderzoek naar het culturele leven van jongeren wordt aangeraden, bijvoorbeeld met een creatief-gerelateerd mbo. De workshopserie werd positief ervaren en dergelijke workshops zouden een plek kunnen krijgen in het curriculum van de onderzochte klassen.