Samenvatting

De laatste zes, zeven jaar heeft de overheid een actief beleid gevoerd ten aanzien van cultuureducatie in het primair onderwijs. In grote lijnen heeft de overheid aangestuurd op verankering van cultuureducatie in het beleid van de scholen, op meer vraaggericht werken door culturele instellingen en kunstenaars, en op stimuleren van directe samenwerking tussen scholen en het culturele veld. Dit beleid heeft inderdaad voor een verschuiving gezorgd. Een aantal scholen heeft cultuureducatie in het beleidsplan opgenomen of wil dat gaan doen. Er zijn meer directe samenwerkingsverbanden tussen scholen en het culturele veld tot stand gekomen (Hoogeveen & Van der Vegt, 2008).
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) heeft bij de uitvoering van dit beleid de gemeenten een actieve rol gegeven. OCW heeft daartoe een flankerend beleid in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) opgezet, waarbij gemeenten en provincies voor een deel het beleid konden toesnijden op de lokale situatie.
Het gesprek tussen het culturele veld en de gemeenten over cultuureducatie in het primair onderwijs werd daardoor voor het eerst of opnieuw gevoerd.
De context van de Regeling en het flankerend beleid leidde ertoe dat meningen opnieuw werden uitgewisseld, standpunten gewijzigd, afspraken gemaakt en financiën verdeeld.
Is het optreden van spanning tussen gesprekspartners, die een door de rijksoverheid ingezet beleid gezamenlijk uit moeten voeren, een vaker voorkomend patroon? Dit is ongetwijfeld het geval. Interessanter is naar de mogelijke oorzaken hiervan te kijken. Spanningen komen vaak voort
uit de verschillen in doeleinden, middelen en macht van de betrokken actoren. Ook kan er sprake zijn van een spanningsveld tussen sturen en samenwerken – tussen een hiërarchische en een collegiale beleidsstijl gehanteerd door de overheden op verschillende niveaus (Hitters & IJdens, 2005).
Als startpunt neem ik het flankerend beleid bij de Regeling Versterking Cultuureducatie primair onderwijs (Regeling) in de periode 2004-2008. Het dient als voorbeeld om te onderzoeken, die optreden bij het invoeren van nieuw beleid, geïnitieerd door het Rijk en doorgevoerd op provinciaal en gemeentelijk niveau.
Zijn er kenmerken van een op samenwerking gerichte beleidsstijl terug te vinden in het flankerend beleid en de uitvoering daarvan door OCW, de provincies en gemeenten en zijn dilemma's, die inherent zijn aan deze beleidsstijl, terug te vinden in het flankerend beleid en de uitvoering daarvan? Welke verschillen tussen de doeleinden, middelen en macht van de actoren leveren spanning op?