Samenvatting

Een ervaringsdeskundige heeft cliëntervaring in de geestelijke gezondheidszorg. Hij/zij heeft door het volgen van een cursus of opleiding vaardigheden aangeleerd om zijn/haar ervaringskennis professioneel in te zetten, zodat dit ten goede komt aan het herstelproces van anderen. Steeds vaker worden ervaringsdeskundigen ingezet in de geestelijke gezondheidszorg. Dit gebeurd echter nog niet overal. Bovendien is er veel onduidelijkheid over dit beroep. Dit deed de opdrachtgevers van impegno Zuidoost-Brabant vermoeden dat het inzetten van ervaringsdeskundigen zowel voor- als nadelen heeft. Dit was de aanleiding voor dit onderzoek. De probleemstelling betrof:
'Wat zijn de voor- en nadelen van het inzetten van ervaringsdeskundigen in de begeleiding aan de volwassen cliënten van impegno Zuidoost-Brabant?'
Door middel van vijf deelvragen is antwoord op de probleemstelling verkregen. Met de eerste vier deelvragen is antwoord gegeven op wat de voor- en nadelen zijn volgens de literatuur, de volwassen cliënten van impegno Zuidoost-Brabant, de begeleiders van impegno Zuidoost-Brabant en ervaringsdeskundigen. Bij de vijfde deelvraag zijn deze antwoorden vergeleken. Het doel van dit onderzoek was inzicht te krijgen in die voor- en nadelen, zodat de teamcoaches van impegno Zuidoost-Brabant handvaten hebben om een weloverwogen keuze te kunnen maken over het al dan niet inzetten van ervaringsdeskundigen dat in het belang is van de cliënten. De data zijn verzameld door middel van literatuuronderzoek en half-gestructureerde interviews. De interviews zijn gehouden met drie cliënten en drie begeleiders van impegno Zuidoost-Brabant, en met drie ervaringsdeskundigen. De data is geanalyseerd door middel van categorieën en horizontaal vergelijken.
Uit de resultaten is gebleken dat begrip het grootste voordeel is van ervaringsdeskundigen voor de volwassen cliënten die begeleiding hebben bij impegno Zuidoost-Brabant. Andere voordelen zijn gebleken: ervaringsdeskundigen zijn een voorbeeld voor cliënten, ze bieden veiligheid en vertrouwen, ze geven erkenning en herkenning, ze bevorderen de openheid, ze bieden cliënten hoop, ze bieden nabijheid, ze zijn laagdrempelig en ze zijn onbevooroordeeld. Gebleken is dat het grootste nadeel is dat ervaringsdeskundigen belastend, ontmoedigend en confronterend kunnen zijn voor cliënten. Andere nadelen zijn gebleken: ervaringsdeskundigen kunnen alleen ingezet worden als de cliënt daarvoor openstaat, emotionele overbetrokkenheid van ervaringsdeskundigen, niet goed aansluiten bij de cliënt, te veel nabijheid, zichzelf centraal stellen, moeite met het aangeven van grenzen, niet aanvoelen wat de cliënt nodig heeft, de zelfredzaamheid niet verbeteren, minder theoretische kennis en rolverwarring. Geconcludeerd is dat het inzetten van ervaringsdeskundigen in de begeleiding aan volwassen cliënten van impegno Zuidoost-Brabant zowel voor- als nadelen heeft. Wel zijn meer voordelen gebleken. Geconcludeerd is ook dat de voor- en nadelen niet afgewogen kunnen worden voor impegno Zuidoost-Brabant. Daarnaast is geconcludeerd dat veel voordelen ook vaardigheden zouden moeten zijn van begeleiders. Veel nadelen zijn bovendien valkuilen van niet-ervaringsdeskundige begeleiders. Ook is geconcludeerd dat ervaringsdeskundigen passen binnen de missie, visie en werkwijze van impegno. Over de validiteit, betrouwbaarheid en generaliseerbaarheid van het onderzoek is getwist. Het onderzoek desondanks wel bruikbaar voor de beroepspraktijk.
Naar aanleiding van de resultaten en conclusies zijn de volgende aanbevelingen gedaan:
• Onderzoek naar de behoefte van cliënten en medewerkers van impegno Zuidoost-Brabant aan ervaringsdeskundigen;
• Onderzoek naar wat belangrijk is bij het inzetten van een ervaringsdeskundige.
• Onderzoek naar andere voor- en nadelen van het inzetten van ervaringsdeskundigen.
• Bij verder onderzoek wordt een voldoende grote en representatieve steekproef aanbevolen.
• In overleg de voor- en nadelen afwegen.
• Ervaringsdeskundigen passen binnen de missie, visie en werkwijze van impegno.
• Het onderwerp ‘ervaringsdeskundigheid’ bespreken binnen het team- en cliëntenraadoverleg.
• Indien gekozen wordt voor een ervaringsdeskundige wordt het volgende aanbevolen: alleen een ervaringsdeskundige inzetten als de cliënt daarvoor openstaat, duidelijke afspraken maken over de taken van een ervaringsdeskundige, een ervaringsdeskundige inzetten als aanvulling op de begeleider, afspraken maken over het hanteren van de privacyregels en de geheimhoudingsplicht door ervaringsdeskundigen, goede samenwerking tussen de ervaringsdeskundige en begeleiders, een goede coaching van de ervaringsdeskundige, bij voorkeur een ervaringsdeskundige die gediplomeerd en voldoende hersteld is, bij voorkeur een ervaringsdeskundige die zelf geen cliënt bij impegno Zuidoost-Brabant is geweest en bij voorkeur een ervaringsdeskundige koppelen aan een cliënt van hetzelfde geslacht.