Samenvatting

Dit onderzoek is uitgevoerd voor de academie voor sociale studies in ’s-Hertogenbosch (ASH). Er is onderzocht hoe binnen de minor ggz-agoog, die aangeboden wordt binnen de academie, het lesprogramma aangepast kan worden zodat stigmatisering onder beginnende hulpverleners tegengegaan kan worden. De hoofdvraag voor dit onderzoek luidt: “Hoe kan de minor ggz-agoog bijdragen aan destigmatisering van mensen met psychische kwetsbaarheden onder beginnende hulpverleners?”
Stigmatisering in de hulpverlening is een groot probleem. Onderzoek toont aan dat hulpverleners vaak niet minder stigmatiseren dan de rest van de maatschappij. Dit terwijl stigmatisering een grote impact kan hebben op het leven van cliënten. Zo gaan mensen door (angst voor) stigmatisering minder snel relaties aan, solliciteren ze minder snel en belemmert hierdoor uiteindelijk hun functioneren in de maatschappij en hun herstel. Omdat hulpverleners beogen het herstel van cliënten juist zoveel mogelijk te bevorderen is het belangrijk dat beginnende hulpverleners leren om zo min mogelijk stigmatiserend te werk te gaan.
De hoofdvraag is beantwoord door middel van literatuuronderzoek, groepsgesprekken en individuele interviews met zowel studenten die de minor ggz-agoog hebben gevolgd als met docenten die doceren binnen deze minor. Uit de literatuur blijkt dat een aantal factoren stigmatisering tegen kunnen gaan. In dit rapport zijn uitgewerkt: het doorbreken van het taboe dat nog altijd op psychische kwetsbaarheden en stigmatisering ligt, het wegnemen van vooroordelen over psychische kwetsbaarheden en herstelondersteunend werken, waarbij ook de rol van ervaringsdeskundigheid aan bod komt.
In de groepsgesprekken is onderzocht wat studenten op dit moment stigmatiserend of destigmatiserend ervaren in de minor ggz-agoog. Hieruit bleek dat er nog veel in DSM-diagnoses gedacht wordt, wat stigmatiserend werkt. Dat neemt niet weg dat leren over psychopathologie ook belangrijk gevonden wordt. Les over herstelondersteunend werken en rehabilitatie wordt als destigmatiserend ervaren. Het meest destigmatiserend werkt de uitwisseling tussen studenten onderling over ervaringen met psychische kwetsbaarheden. Hiervoor is het creëren van een veilige sfeer van groot belang, waar de docent een leidende rol in heeft.
In individuele interviews is bevraagd hoe studenten en docenten denken dat stigmatisering meer tegengegaan kan worden. De belangrijkste bevinding hieruit is dat studenten meer geconfronteerd moeten worden met hun eigen stigma’s en moeten leren hoe hiermee om te gaan. Ook de inzet van ervaringsdeskundigen kan uitgebreid worden binnen de minor omdat dit zeer destigmatiserend kan werken, mits op de juiste manier ingezet.
Het belangrijkste advies dat uit het onderzoek voortvloeit is een training destigmatiserend werken. Stigmatisering is iets menselijks, waar hulpverleners dus ook zeker tegenaan zullen gaan lopen in hun werk. Daarom is het belangrijk dat hier meer expliciete aandacht voor komt in de minor ggz-agoog. Door studenten op de juiste manier te confronteren met hun eigen stigma’s leren zij deze herkennen. Vervolgens is het belangrijk om te weten wat te doen op het moment dat zij stigmatiserende ideeën ervaren. Inzet van ervaringsdeskundigheid is hierbij een pré.
Om dit te realiseren is in het beroepsproduct een training destigmatiserend werken uitgewerkt die door de docenten van de minor gebruikt kan worden om het onderwerp aandacht te geven binnen de minor.
Andere adviezen die aan de docenten van de minor ggz-agoog gegeven zijn, zijn: de inzet van ervaringsdeskundigheid verder ontwikkelen en uitbreiden, zorgvuldig omgaan met DSM diagnoses en het lesgeven hierover en er zijn handvatten geboden voor het creëren van een veilige sfeer waardoor het onderwerp stigmatisering in de les besproken kan worden