Samenvatting

De Europese Unie (EU) voorziet Nederland en 27 andere lidstaten in een politieke bestuurslaag. De macht van de Europese instituten lijkt te groeien, maar er heerst een gevoel dat de invloed van burgers klein is. Soms weegt Europese wetgeving zwaarder dan nationale. Het enige orgaan waarvoor burgers van EU-landen rechtstreeks vertegenwoordigers kiezen, is het Europees Parlement (EP). Iedere vijf jaar worden hier volksvertegenwoordigers voor gekozen. Bij de verkiezingen op 22 mei 2014 kozen Nederlanders 26 van in totaal 751 Europarlementariërs.
De rol van de journalistiek
In democratische samenlevingen zijn burgers afhankelijk van betrouwbare, accurate feiten die in een betekenisvolle context worden gezet (Kovach & Rosenstiel, 2001). De journalistiek heeft daarom als spreekbuis van de samenleving onder meer de taak verslag uit te brengen over politieke besluitvormingsprocessen. Kranten fungeren als een belangrijke bron van informatie en kunnen het publieke debat aanjagen (Kussendrager, 2007). Sinds de eerste verkiezingen voor het EP in 1979 is het daarom ook een taak van dagbladen om het electoraat te voorzien van informatie over politiek op Europees niveau.

Lage opkomst
De opkomst bij verkiezingen voor het EP lag in Nederland sinds 1994 steeds onder de 40 procent, het laagste niveau van alle nationaal georganiseerde verkiezingen. Uit onderzoek van Eurobarometer is gebleken dat de meeste Nederlanders hun informatie over de Europese instellingen door televisie vergaren. Internet en dagbladen voorzien ook in een omvangrijk deel. Vanwege de afstudeerrichting (tijdschrift/printmedia) is gekozen om de rol van landelijke dagbladen te onderzoeken. De hoofdvraag van het onderzoek luidt: hoe brengen Nederlandse dagbladen verslag uit over het functioneren van het Europees Parlement?

Lexis Nexis
Met behulp van Lexis Nexis is gezocht naar het aantal berichten en de hoeveelheid woorden van die berichten in alle landelijk uitgegeven kranten. De onderzochte periode betreft een jaar voorafgaand aan de verkiezingen: van 15 maart 2013 tot en met 15 maart 2014. De berichten zijn vervolgens geturfd en verdeeld in categorieën. Van die verschillende categorieën zijn de drie meest voorkomende – partij-interne aangelegenheden, financieel beleid en betrekkingen met de VS - uitgelicht. De kranten behandelden een aantal onderwerpen vaker dan andere. Bij elke categorie wordt een casus voorgelegd. Doel hiervan is om te kijken hoe bij deze onderwerpen verslag werd uitgebracht over het functioneren van het EP. Daarnaast konden de casussen een leidraad vormen bij de interviews met deskundigen.

Kranten
NRC Handelsblad, Trouw en Volkskrant komen goed uit de verf. Zij besteden over het algemeen veel aandacht aan het EP. Behalve de Volkskrant hebben zij een vaste correspondent in Brussel, dat samen met Straatsburg het politieke machtscentrum vormt van de EU. De populaire kranten Telegraaf en AD lijken het EP links te laten liggen. Zij hebben geen vaste kracht meer in Brussel. Voor het Reformatorisch Dagblad lijkt dat geen obstakel: die krant brengt nog regelmatig verslag uit over de Europese besluitvormingsprocessen.

Interviews
Om de berichtgeving in de kranten te duiden komen in het verslag meerdere deskundigen aan het woord. Leonoor Kuijk en Caroline de Gruyter zijn voormalige correspondenten in Brussel, Bas Eickhout en Derk Jan Eppink zijn Europarlementariërs, Ingelise de Boer is woordvoerder van het Bureau van het EP in Den Haag, Adriaan Schout is hoofd European Studies aan Clingendael en Ron van Dooren is docent politiek aan Fontys Hogeschool voor Journalistiek in Tilburg. Afhankelijk van hun expertise geven zij hun visie over de rol van de kranten bij de informatiestroom over het EP.

Kennis
Een groot deel van de Nederlandse bevolking lijkt onvoldoende kennis in huis te hebben om Europese politiek goed te begrijpen. Er zijn meerdere oorzaken. Het heeft onder meer te maken met gebrek aan Nederlands onderwijs over de Europese instituten, gebrek aan interesse, te weinig politieke tegenstellingen in de media en te weinig of helemaal geen debat. Uit die bevindingen is een artikel verschenen op website voor opinie en achtergronden The Post Online (TPO): http://politiek.thepostonline.nl/2014/05/15/nederlanders-weten-te-weinig-om-22-mei-te-stemmen/

Aanbevelingen
Het verslag eindigt met vijf aanbevelingen voor verbetering van de dagbladverslaggeving over het EP. De fysieke plaats van Europa in de krant is van belang voor de vindbaarheid en herkenbaarheid. Inhoudelijk zou institutionele uitleg geen handicap moeten vormen in de berichtgeving. Iedere krant moet eigenlijk minimaal één correspondent in Brussel stationeren. In reguliere berichtgeving kan altijd een brug naar de Europese context worden geslagen - als die aanwezig is. Om discussies op hoog niveau te voeren, zouden kranten vaker debatten over Europa kunnen organiseren, met gasten die nauw betrokken zijn bij de besluitvorming.