Samenvatting

Het afgelopen schooljaar (2009/2010) heb ik onderzoek gedaan naar de overgang van groep 2 naar 3. Het doel daarvan was antwoord vinden op de steeds terugkerende vraag: 'Is dit kind toe aan het schoolse leren van groep 3 of heeft het baat bij een extra jaar in groep 2?' Daarnaast kwam vanuit de inspectie hernieuwde aandacht voor het garanderen van de ononderbroken leerlijn van groep 1 tot en met 8 en in de media was het afgelopen jaar veel te lezen over een verschuiving van de leeftijdsgrens van 1 oktober naar 1 januari. Dat zou betekenen dat kinderen die in de maanden oktober, november en december 6 jaar worden, na anderhalf jaar kleuteronderwijs zouden doorstromen naar groep 3.
Om de overgang van groep 2 naar 3 te maken zou een kind schoolrijp moeten zijn, ongeacht de leeftijd. Iedere leerkracht kent de term schoolrijpheid en in dit onderzoek is te lezen welke inhoud aan deze term wordt gegeven. De leerkrachten van groep 1-2 op de Laurentiusschool werken en kijken volgens de Ontwikkelingsgerichte manier naar kinderen en zij verklaarden schoolrijpheid vanuit de basisbehoeften van Ontwikkelingsgericht Onderwijs (OGO); zelfvertrouwen hebben, nieuwsgierig zijn en emotioneel vrij zijn. Vanuit OGO is het echter zeer onnatuurlijk om kinderen allemaal op een tegelijk moment aan het leerproces van groep 3 te laten beginnen zoals dat binnen het jaarklassensysteem op de Laurentiusschool vorm wordt gegeven. Toch zitten er geen grote verschillen in wat de leerkrachten van groep 1-2 en de leerkrachten van groep 3 onder schoolrijpheid verstaan.
De twijfel of een kind de overgang van groep 2 naar 3 kan maken zit hem vooral in de vraag: 'Zit dit gedrag in het karakter van het kind of heeft het meer tijd nodig om schoolrijp te worden?' Zeker voor Jonge Risico Kinderen is het niet vanzelfsprekend dat de basiskenmerken vanuit OGO, zoals zelfvertrouwen hebben, nieuwsgierig zijn en emotioneel vrij zijn in orde zijn. Wanneer dit leidt tot specifieke gedragsproblemen zou dat voor de leerkrachten van groep 1-2 wel een reden zijn om een kind te laten verlengen in groep 2, terwijl de leerkrachten van groep 3 dit geen reden tot verlenging in groep 2 vinden. De afgelopen 3 jaar heeft ongeveer 10% van de schoolpopulatie op de Laurentiusschool een verlengd jaar in groep 2 gezeten. Deze kinderen zitten nu in de groepen 3, 4 en 5 en bijna 75% van deze kinderen heeft extra begeleiding nodig. Verlengen in groep 2 betekent niet automatisch dat problemen voorkomen kunnen worden in de latere leerjaren.
Het is belangrijk om de ontwikkeling van een kind vanaf de eerste schooldag goed in de gaten te houden. Het bijhouden van betrokkenheidscores en het vastleggen van voortgang in de ontwikkeling kan antwoord geven op de vraag of het kind baat heeft bij een extra jaar in groep 2 of dat het (al dan niet vervroegd) naar groep 3 kan. Dit maakt duidelijk waar een kind staat en waar naar toe gewerkt kan worden. Uiteraard is overleg met ouders, die eindverantwoordelijk zijn als het gaat om hun kind, noodzakelijk. In dit onderzoek wordt uitgelegd hoe essentieel dit contact is en hoe er gezorgd kan worden dat er een beslissing genomen wordt waar zowel ouders als de school achter kunnen staan. Beide partijen willen tenslotte een besluit nemen in het belang van het kind.