Samenvatting

Centraal staat het onderzoek naar het effect van studiebegeleiding spelling voor niet dyslectici in de brugklas. Hiertoe is literatuur- en praktijkonderzoek gedaan. In de literatuur is gezocht naar antwoorden op vragen over de bezorgdheid die heerst over de spelvaardigheid van scholieren, over verwachtingen die men heeft en/of mag hebben van beginnende brugklassers, over hoe zwakke spellers geholpen kunnen worden en of ICT een rol kan spelen in spellingonderwijs. De bezorgdheid lijkt gebaseerd op het vergelijken van cijfers die niet goed vergelijkbaar zijn en op maatschappelijke eisen die door een aantal onderzoekers niet haalbaar worden geacht. Door de overheid is stevig ingezet op verbetering van de basisvaardigheden, waaronder spelling. Belangrijk hierbij lijkt het formuleren van referentiekaders om de overgang tussen de verschillende typen onderwijs te versoepelen. Veel wordt ook verwacht van het verbeteren van het niveau van pabo-studenten.
Er bestaan verschillende opvattingen over dat wat van beginnende brugklasleerlingen mag worden verwacht. Eensgezindheid bestaat wel over het feit dat leerlingen op het gebied van spelling met grote niveauverschillen instromen in het VO. Het onderwijs zou hier op in moeten spelen door differentiatie aan te brengen in spellingonderwijs. Dit verhoogt de motivatie van leerlingen. Motivatie is een heel belangrijke peiler onder succesvol spellingonderwijs. De inzet van ICT kan hierbij een belangrijke rol spelen. Andere peilers die worden genoemd voor effectief spellingonderwijs zijn; schoolbeleid; het helpen ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden; voldoende tijd nemen; de transfer bevorderen van spellingoefening naar het gebruik van het geleerde bij ander schrijfwerk. Naast het voorkomen van maatschappelijke veroordeling, die kan ontstaan door het maken van veel spelfouten, dient het verhogen van spellingvaardigheid nog een doel. Voorkoming of vermindering van problemen bij de moderne vreemde talen kan een bijkomend positief effect zijn.
In het praktijkgedeelte van het onderzoek is gezocht naar een antwoord op de onderzoeksvraag: 'Welk effect heeft de studiebegeleiding spelling, voor niet dyslectici, in de brugklas?'. Ook een aantal deelvragen aan de leerlingen en de begeleidende docent is via deze weg beantwoord. Studiebegeleiding spelling is voor de meeste leerlingen succesvol te noemen. Er is echter een groot verschil geconstateerd in effect tussen leerlingen uit de vmbo-t/havobrugklassen [TH-brugklassen] en leerlingen uit havo/atheneumbrugklassen [HA-brugklassen]. De leerlingen uit de TH-brugklassen zijn soms helemaal niet vooruitgegaan, zelfs achteruit, en de leerlingen uit de HA-brugklassen zijn allemaal (heel) fors vooruitgegaan. Nader onderzoek zou uit moeten wijzen of dit verschil zich ook bij grotere groepen voordoet.
Het lijkt erop dat extra aandacht voor spelling bij alle leerlingen tot meer inzicht in het belang van spelling en tot meer zelfvertrouwen bij het spellen leidt, hoewel dit inzicht niet bij alle leerlingen tot een beter resultaat leidt. Ook komt uit het onderzoek naar voren dat zowel voor de leerlingen als voor de docent het werken met computeroefenprogramma's als nuttig en prettig wordt ervaren. Als belangrijke redenen daarvoor worden genoemd het werken aan de individuele programma's en in het werken in eigen tempo. Ook het inzicht in de eigen sterke en zwakke kanten wordt duidelijk door het oefenen met deze oefenprogramma's. Dit inzicht verhoogt de motivatie van de leerlingen. Dit kom overeen met de belangrijke aspecten van effectief spellingonderwijs 'differentiatie' en 'motivatie', die ook in de theorie veel worden genoemd.