Samenvatting

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Overbetuwe, die Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk werk Rivierenland (STMR) heeft gevraagd om meer collectieve en preventieve activiteiten uit te zetten omdat deze nu voornamelijk individueel en te laat in het proces beschikbaar zijn. Er zijn vanuit de gemeente verschillende signalen geweest dat echtscheiding een belangrijke oorzaak is van problematiek bij jeugd. STMR heeft een project opgezet met als doel om het aantal echtscheidingen dat escaleert tot een ‘vechtscheiding’, zodanig dat een tweedelijns maatwerkvoorziening nodig is voor ouders en of kinderen, te reduceren. Uit de probleemanalyse blijkt dat op dit moment vaak tweedelijns zorg wordt ingezet. Er is nauwelijks aanbod in de nulde- en eerste lijn beschikbaar op dit gebied en het aanbod dat er is, is onduidelijk en versnipperd. Daarnaast blijkt uit literatuuronderzoek dat aanbod voor scheidingsproblematiek vooral op kinderen jonger dan 12 jaar is gericht. Voor jongeren van 12 jaar en ouder is er nauwelijks ontwikkeld aanbod beschikbaar. Bij een bredere kijk naar andere gemeentes, blijkt dat ook zij voornamelijk aanbod voor kinderen jonger dan 12 jaar hebben. Ook blijkt dat de bereikbaarheid van ondersteuning een probleem is, de ingezette middelen werken niet voldoende.
Uit de probleemanalyse is een doelstelling tot stand gekomen die leidend is geweest voor het onderzoek. Deze luidt als volgt: Het doel van dit onderzoek is kennis en inzicht verkrijgen over wat er nodig is om jongeren in de gemeente Overbetuwe adequaat te ondersteunen bij problemen die ze ervaren ten gevolge van de scheiding van hun ouders. Hiermee wil de gemeente een ondersteuningsaanbod voor jongeren creëren dat aansluit bij de wensen en behoeften van jongeren. Liefst preventief, zodat zoveel mogelijk voorkomen wordt dat de problemen escaleren en er niet meteen opgeschaald hoeft te worden naar (dure) tweedelijns zorg.
Om deze doelstelling te realiseren, vormt de conclusie van het onderzoek een antwoord op de onderzoeksvraag, welke als volgt is beschreven: Hoe kunnen jongeren in de gemeente Overbetuwe passend ondersteund worden bij problemen die ze ervaren ten gevolge van de scheiding van hun ouders?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden zijn zes respondenten geïnterviewd over ervaringen, wensen, behoeften en motivatie. Door middel van een online vragenlijst met verschillende open- en gesloten vragen zijn 49 respondenten bereikt.
Uit de resultaten van de interviews en de vragenlijst is gebleken dat ondersteuning door het merendeel van de ondervraagden als helpend ervaren wordt. Aan individueel contact wordt de voorkeur gegeven, waarna ondersteuning in een groep volgt. De ondersteuning moet zich richten op het omgaan met gevoelens die de scheiding losmaakt en het verwerken van verdriet. Daarnaast zijn belangrijke onderwerpen ‘de keuzes rondom contact met ouders’ en ‘de mogelijkheden die er zijn wat betreft wonen, feestdagen en andere afspraken’. Lotgenotencontact wordt door de respondenten als helpend ervaren; begrip, vertrouwen en herkenning worden als helpende factoren genoemd. Ondersteuning via het internet wordt door de respondenten als onpersoonlijk ervaren, maar tegelijkertijd noemt een kleine minderheid de voordelen van privacy, beschikbaarheid en laagdrempeligheid. Internet wordt daarentegen wel als werkzame factor benoemd voor het bereiken van jongeren voor ondersteuning, alsook scholen.
De voornaamste conclusie van het onderzoek is dat ondersteuning in een individueel- en in groepsverband aangeboden moet worden. Daarin moeten jongeren de vrijheid hebben deze ondersteuning op te kunnen zoeken wanneer zij daar behoefte aan hebben, waarbij intrinsieke motivatie belangrijk is. Hiermee wordt de ontwikkelende behoefte aan autonomie gerespecteerd. Dit maakt dat het ondersteuningsaanbod een continu karakter moet hebben. Daarnaast moet de ondersteuning gemakkelijk vindbaar zijn en op een neutrale plek aangeboden worden. Inhoudelijk is het belangrijk dat jongeren de ruimte krijgen om hun verhaal kwijt te kunnen, leren omgaan met gevoelens die de scheiding met zich meebrengt en het verdriet kunnen verwerken. Het is van belang dat jongeren keuzes leren maken voor de toekomst, in het bijzonder het contact met ouders en de mogelijkheden die er zijn rondom het contact met ouders. Omdat gebleken is dat de zichtbaarheid van de ondersteuning minimaal is, is het tevens van belang deze samen met de informatievoorziening makkelijker vindbaar te maken. Mentoren kunnen hierin een belangrijke rol spelen door op de hoogte te zijn van de mogelijkheden zodat wanneer jongeren informatie willen zij deze kunnen geven. Tevens kunnen sociale media een rol in de informatievoorziening spelen door de mogelijkheden en beschikbaarheid van de ondersteuning kenbaar te maken.
Naar aanleiding van de conclusies zijn de aanbevelingen als volgt:
- Bied ondersteuning aan op individueel- en groepsniveau
- Bied ondersteuning aan met een voortdurend karakter
- Bied ondersteuning aan met verschillende concrete thema’s
- Zet internet in om de zichtbaarheid van ondersteuning te vergroten
- Geef mentoren een rol in de informatievoorziening