Samenvatting

Dit onderzoek richt zich op de wijze waarop toonaangevende bedrijven op het gebied van meervoudige waardecreatie hun management control systemen hebben vormgegeven, zodat die zich richten op meervoudige waardecreatie. Management control systemen hebben als doel het gedrag van de medewerkers te beïnvloeden, zodat dit in overstemming is met de doelen en de strategieën van de organisatie; zodat strategieën succesvol kunnen worden geïmplementeerd.
De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: “Welk management control systeem is het meest passend voor strategieën die zich richten op meervoudige waardecreatie, en op welke wijze is dit vormgegeven in de praktijk?”
Uit literatuuronderzoek is gebleken dat, voor het verkrijgen van inzicht in de wijze waarop management control systemen zijn vormgegeven, de theorie van Robert Simons, de Levers of Control, het best passend is. De theorie van Simons onderscheidt zich door het interactief gebruiken van control systemen; zij stimuleren de lerende organisatie. Aan de hand van de Levers of Control is middels casestudies bij drie bedrijven inzichtelijk gemaakt hoe zij hun management control systemen hebben vormgegeven, zodat die zich richten op meervoudige waardecreatie.
De casestudies wijzen uit dat de strategieën gericht op meervoudige waardecreatie van de organisaties tot stand komen door intrinsieke motivatie (waarden gedreven) of door externe factoren zoals wet- en regelgeving en maatschappelijke normen en waarden (risico gedreven). Ook andere factoren, zoals de grootte van de organisatie en de betrokkenheid van het management, zijn van invloed op de wijze waarop de bedrijven die hebben meegewerkt aan dit onderzoek de management control systemen hebben vormgegeven.
Bovenstaande bevindingen voorzien de analyse van de management control systemen van context. De management control systemen van twee organisaties hebben veel overeenkomsten met de theorie. Zij zijn formeel vormgegeven en gebaseerd op informatie. Het zijn organisaties met een duidelijke hiërarchie, met vastgelegd beleid en procedures omtrent gedrag van medewerkers, en de duurzame doelen zijn kwantitatief van aard.
Bij één organisatie zijn er grotere verschillen te zien ten opzichte van de theorie. Het management control systeem is vormgegeven rondom de duurzame waarden en het sociale construct; de waarden zijn verankerd in de cultuur. De control systemen zijn informeel van aard en hiërarchie wordt er betiteld als de ‘visitekaartjes werkelijkheid’. Een hoge mate van vertrouwen in de medewerkers en zelfsturende teams zijn belangrijke mechanismen om het gedrag van de medewerkers te beïnvloeden.
Bovenstaand onderscheid resulteert in een tweetal typologieën waarin aan de hand van de Levers of control inzichtelijk is gemaakt hoe zij de beliefs-, de boundary-, de diagnostic en de interactive control systemen hebben vormgegeven, zodat die zich richten op meervoudige waardecreatie.
De uitkomsten van dit onderzoek zijn gebaseerd op drie casestudies. Het resultaat is dus geen representatieve weergave van alle management control systemen (de populatie). De verkregen inzichten in de wijze waarop de management control systemen zijn vormgegeven, gericht op meervoudige waardecreatie, bieden aanknopingspunten voor vervolgonderzoek.
Een vervolgonderzoek bestaande uit een grotere groep respondenten, gebaseerd op de verkregen informatie uit dit onderzoek of een verdiepend onderzoek bij de organisaties die hebben meegewerkt aan dit onderzoek, met als doel de gegevens en typologieën te valideren, is dan ook aan te bevelen.