Samenvatting

Naar aanleiding van de financiële crisis is risicomanagement momenteel een 'hot item' binnen pensioenfondsen. Ondanks het bestaan van diverse modellen waarmee risicomanagement organisatiebreed geïmplementeerd kan worden, blijven veel pensioenfondsen worstelen met de vraag hoe zij dit concreet kunnen aanpakken. De centrale probleemstelling is dan ook: 'Op welke wijze kan integraal risicomanagement succesvol in pensioenfondsen worden ingericht?'.
Om de probleemstelling te kunnen beantwoorden, is allereerst de beschikbare literatuur onderzocht. De praktische toets van risicomanagement bij pensioenfondsen wordt gevormd door interviews met bestuursleden van een zestal pensioenfondsen (waaronder het ABP en PMT). In totaal vertegenwoordigen de geïnterviewde fondsen ongeveer 4,2 miljoen deelnemers. Daarnaast zijn ook de jaarstukken van de fondsen geanalyseerd.
Een pensioenfonds is een organisatie die zich ten doel stelt om na pensionering uitkeringen (pensioen) te doen aan deelnemers van het fonds. De deelnemers hebben daartoe, gedurende hun werkzame leven, premies betaald. Er zijn ongeveer 5,7 miljoen actieve deelnemers die samen met werkgevers jaarlijks bijna 30,7 miljard euro aan pensioenpremies betalen1. De taak van een pensioenfonds is om die premies op een zodanige wijze te beleggen, dat het rendement zo hoog mogelijk is, of voldoende om de doelstelling te realiseren. Er is altijd veel aandacht besteedt aan het rendement en minder aan de bijbehorende risico's, terwijl deze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
De kern van integraal risicomanagement wordt gevormd door de doelstellingen van het pensioenfonds. Bij deze doelstellingen (het verhogen van de dekkingsgraad, het halen van beleggingsrendementen), komen bepaalde risico's kijken. Bij succesvol risicomanagement heeft men inzicht in deze risico's en is er transparantie over het beleid ten aanzien van deze risico's. Daarnaast is een verbeterde interne communicatie en een grotere betrokkenheid van medewerkers een veelgenoemde toegevoegde waarde. "Bij integraal risicomanagement is er sprake van verhoogd risicobewustzijn en een betere koppeling tussen beleid en bedrijfsvoering." 2 Dit risicobewustzijn is al enigszins verhoogd door strenger toezicht op het risicomanagement van financiële instellingen, door de Nederlandsche Bank (DNB).
Toch beseffen pensioenfondsen nog te weinig dat risicomanagement noodzakelijk is voor het behalen van doelstellingen. Veel fondsen zijn vooral bezig met het voldoen aan de eisen van de toezichthouder, in plaats van het doen aan risicomanagement om de hierboven genoemde redenen.