Samenvatting

In 2013 werkte 60% van de Nederlandse beroepsbevolking in min of meerdere mate onregelmatige tijden, waarvan een deel in ploegendiensten waarbij sprake is van 24 uur personeelsbezetting. 70% van de ruim 5.000 medewerkers van de Koninklijke Marechaussee werkt dergelijke onregelmatige ploegendiensten. Medewerkers van de Koninklijke Marechaussee zijn militairen met specifieke strenge gezond- en fitheid eisen. Van hen wordt een goede prestatie verwacht op het gebied van lichamelijke inspanning, vaardigheid en concentratie. Onregelmatig werk heeft een negatieve invloed op de gezondheid door stijging van het lichaamsgewicht en metabole risicofactoren, waardoor het risico op hart- en vaatziekten, diabetes, gewrichtsproblemen en andere geassocieerde gezondheidsproblemen groter wordt. In dit onderzoeksverslag wordt antwoord gegeven op de vraag: ‘Welke strategieën zijn effectief om medewerkers van de Koninklijke Marechaussee bij te staan om een gezonde levensstijl aan te houden, op het gebied van voeding, rust en lichamelijke beweging bij het werken van onregelmatige diensten?’ Literatuuronderzoek is verricht, waarbij 33 artikelen zijn gebruikt. Op basis van de resultaten is een praktijkonderzoek uitgevoerd waarbij 108 onregelmatig werkende marechaussees tussen de 18 en 50 jaar oud zijn geïnterviewd, om te bepalen tot in welke mate zij problemen uit de literatuur ervaren, wat hun strategieën zijn om hiermee om te gaan en hoe deze met elkaar verschillen. Onregelmatige diensten beïnvloeden het voedingspatroon door verandering van de eettijden, meer snacken dan op vrije dagen en een gebrek aan reguliere sociale omstandigheden. De totale energie-inname verandert echter niet, behalve ten tijde van nachtdiensten wanneer dit hoger is. Er dient voldoende tijd te zijn om rustig te eten, op een daarvoor geschikte locatie. Koffie en alcohol voor het slapen verminderen de slaapkwaliteit. Marechaussees snacken vooral met snoep, koek en liga’s en brood. Het wordt aangeraden om tijdens onregelmatig werk alsnog regelmatige eettijden aan te houden. Aangeraden voedingsproducten, ter voorkomen van een energiedip, zijn groenten, fruit, soep, noten, eieren en yoghurt. Ook is het effectief als de werkgever kosteloos fruit aanbiedt tijdens werk. Onregelmatig werken vermindert de gemiddelde slaapduur met één tot drie uur. Gemiddeld slapen onregelmatig werkenden 5,9 uur terwijl acht uur wordt aangeraden. Ook de slaapkwaliteit wordt verstoord. Marechaussees geven aan hun werkrooster hier een negatieve invloed op heeft. Langdurig slaaptekort heeft een ernstige negatieve invloed op het fysieke en cognitieve vaardigheden en functioneren. Ook helpt het om een goed sociaal leven te hebben, wat veel marechaussees als moeilijk ervaren door hun werkrooster. Om deze negatieve effecten te voorkomen dient een werkrooster met de klok mee opgebouwd te zijn waarbij rustdagen opvolgend zijn, waardoor medewerkers ten alle tijden in gelegenheid worden gesteld om genoeg te rusten. Weinig onderzoek is gedaan betreffende het effect van onregelmatig werk op lichamelijke beweging. Er is minder mogelijkheid om in sociaal verband te sporten, maar individueel meer. Onregelmatige werkers zouden mogelijk minder bewegen, echter sport 75% van de marechaussees voldoende volgens de fitnorm. Effectieve interventies voor beweging dienen gericht te worden op zowel individuen en groepen, begeleid en onbegeleid. Er moet voldoende toegang zijn tot geschikte faciliteiten, wat bij de Koninklijke Marechaussee het geval is.