Samenvatting

Voor de verwerking van opgedane kennis en vergaarde informatie in de scriptie, is er gewerkt vanuit een plan van aanpak. Bij het opstellen van het plan van aanpak is er uitgegaan van een probleemstelling, die de leidraad was voor het onderzoek. De probleemstelling is de volgende: "Hoe is het gesteld met de financiering van projecten en activiteiten op dit moment in vergelijking met een aantal jaren geleden, wat zijn oorzaken van de verschillen en in hoeverre is de kredietcrisis en de recessie van invloed?"
Het uiteindelijke doel van de afstudeerscriptie en het beoogde eindresultaat is, om een rapport op te leveren waarin een heldere verklarende analyse staat van de veranderingen in financieringsmogelijkheden, waarbij er tevens zal worden ingegaan op de algemene ontwikkelingen in de economie en de invloed van de kredietcrisis en de recessie in het bijzonder.
Om deze doelstelling te behalen is er een centrale probleemstelling c.q. hoofdvraag opgesteld met daarbij vijf te beantwoorden deelvragen die naar verluid ieder een hoofdstuk zullen beslaan.
Het eerste hoofdstuk geeft een analyse van de ontwikkelingen van de afgelopen jaren en verwijst naar mogelijke aanleidingen voor de kredietcrisis, hoe dit tot een recessie kon leiden en wat de verdere gevolgen voor de wereldeconomie waren. Als een van de directe aanleidingen voor de economische crisis, kan worden gewezen naar de "subprime crisis". De uitgave van subprime hypotheken, waarvan de rente aan het begin laag was, maar als maar verder op ging lopen. Hierdoor kwamen de aanvragers van de hypotheken in problemen en daarmee ook de verschaffers ervan.
Een andere genoemde oorzaak van de verslechtering van de economische situatie is de toename van de lancering van steeds complexer wordende financiële producten op de markt. Voor deze gestructureerde producten is het steeds moeilijker te ontdekken bij wie de uiteindelijke verantwoordelijkheid ligt voor de garantstelling. Ook andere innovatieve praktijken en werkwijzen, als die van hedge funds en private equity-bedrijven, verslechteren de financiële positie van betrokken ondernemingen en doen het vertrouwen in de markt dalen. Daarnaast geven fraudezaken in het verleden en ook in het heden (bijvoorbeeld het Madoff-schandaal) geen goede invloed op het vertrouwen dat investeerders en speculanten in de markt en in bepaalde ondernemingen hebben.
Een verdere oorzaak voor de economische teruggang is de werkwijze van rating agents, die veelal dubbele belangen hebben bij het verstrekken van een rating aan een organisatie.
Hierdoor is voor veel kredietaanvragers onduidelijk of de ratings wel zo betrouwbaar zijn en heerst er onduidelijkheid over de continuïteit onder financieel dienstverleners.
Het een en ander had tot gevolg dat de financiële dienstverleners in de problemen kwamen en bij een aanhoudende teruggang een aantal vooraanstaande organisaties over de kop zouden gaan. De eerste echt grote financieel dienstverlener die het hoofd niet meer boven water kon houden en een faillissement aanvroeg was Lehman Brothers. De eerste maatregelen van de Amerikaanse overheid waren een feit doordat een aantal grote banken staatssteun ontvingen (Freddie Mac en Fannie Mae). De invloed van deze kapitaalinjecties waren echter gering en al gauw waren de effecten omtrent de financiële dienstverlening op andere sectoren zichtbaar. Daarmee was een recessie een feit. Dit bracht massaontslagen, faillissementsaanvragen, deflatie en meerdere gevolgen met zich mee. De zorgwekkende situatie kon vanaf dat moment niet meer worden opgelost met enkele verrichte overheidsingrepen en ingrepen van centrale banken. De licht positieve reacties waren echter wel zichtbaar, door bijvoorbeeld kapitaalinjecties voor grote concerns, renteverlagingen door centrale banken, reddingsplannen van financieel dienstverleners en meerdere ingrepen. De koersstijgingen werden in de loop van 2009, na de grote beurscrashes van voorgaande maanden, dan ook gerealiseerd.
Naast de ontwikkelingen in de algemene economie, is er in de opvolgende hoofdstukken gekeken naar ontwikkelingen bij ondernemers in de omgeving van Den Haag. Er is voornamelijk gekeken naar de ontwikkelingen op het gebied van financiering, maar de ontwikkelingen in bepaalde branches en algemene gebeurtenissen bij de ondernemers wat betreft de crisis komen ook aan bod.
Naar aanleiding van het onderzoek blijkt ook dat de mogelijkheden in financieringsactiviteiten op het moment aan veranderingen onderhevig zijn. Volgens de geïnterviewde ondernemers is het duidelijk dat banken en overige financiële dienstverleners steeds meer vragen naar zekerheden en verklaringen voor de vervaardiging van een financiering. Daarnaast moeten de ondernemingen steeds meer procedures en controles door, waardoor een en ander vast komt te lopen. Voor het midden- en kleinbedrijf is een onderzoek verricht, waaruit naar voren komt dat de ondernemers die daar actief zijn, alsmaar moeilijker hun financiering rond krijgen. Dit heeft als gevolg dat de ondernemingen waarvan zijn cliënt zijn, langer moeten wachten op bevestiging van geplaatste orders en projecten naar achteren worden geschoven of in het slechtste geval worden geannuleerd. De invloeden van de kredietcrisis en de recessie zijn dus bij alle ondernemers in alle lagen voelbaar. In het MKB zijn er in het afgelopen halfjaar, door toedoen van de verminderde financieringsmogelijkheden, al een zeer groot aantal faillissementsaanvragen geweest in vergelijking met voorgaande jaren.
Voor de geïnterviewde ondernemers zijn de vooruitzichten verschillend. Een ondernemer zegt de economische crisis bij een aanhoudende vraaguitval nauwelijks te overleven, terwijl een andere ondernemer zich er nog geen zorgen over maakt, omdat bij zijn onderneming de orderportefeuille voor 2010 al bijna gevuld is.
De vraag blijft nu wanneer het definitieve herstel van de economie kan worden ingezet. Veel financiële analisten, politiekleiders, statistische bureaus en vooraanstaande economen zijn het erover eens dat in 2009 de economische teruggang nog niet gestopt zal worden. De eerste tekenen van herstel zijn echter wel zichtbaar, als we de voorzitters van de ECB en de FED moeten geloven. Dat is verder ook terug te zien in de koersstijgingen op de verschillenden internationale beursen. Maar de verwachting is dat het grote economische herstel pas in 2010 echt van de grond komt. Positief nieuws komt er echter wel van de grootste Amerikaanse banken, waarbij de resultaten voor het eerste kwartaal van 2009 sinds tijden weer positief zijn en er zelfs forse winsten zijn geboekt. Dit is voornamelijk te verklaren door de steunmaatregelen van de overheid, die het gewenste effect lijken te hebben.