Samenvatting

Pharos (2023) geeft aan dat Nederland steeds diverser wordt en dat over een aantal jaar
30%-40% van de bewoners een migratieachtergrond heeft. Door cultuursensitieve zorg te
leveren, worden de achtergrond en gewoonten beter gerespecteerd, sluit je beter aan bij hun
belevingswereld en worden hierdoor de zorgbehoeften beter kenbaar gemaakt. Het zorgt
ervoor dat gezondheidsverschillen tussen mensen worden verminderd. Dat cultuursensitief
werken goed is voor de gezondheidszorg en het welzijnswerk, wordt gesteund door Hoffer
(2016), die beschrijft dat de kwaliteit van de communicatie en de werkrelatie hierdoor zal
verhogen.
Door een stijging in het aantal bewoners met een migratieachtergrond merkt ook Exodus ook
op dat er steeds meer aanmeldingen komen van toekomstige deelnemers uit een andere
cultuur. Zoals Pharos en Hoffer beschrijven, streeft Exodus ernaar een betere aansluiting te
vinden bij de deelnemers en de kwaliteit van de communicatie en de werkrelatie te
verbeteren. Om dit te realiseren, is ervoor gekozen om het begrip cultuursensitief werk te
verkennen en te onderzoeken hoe dit in de praktijk kan worden toegepast.
Het onderzoek heeft als focus om begeleiders binnen Stichting Exodus handvatten te
leveren voor het toepassen van cultuursensitief werk in de begeleiding. Daarbij is het tevens
van belang om de forensische kaders die relevant zijn binnen de organisatie in acht te
nemen. Deze handvatten kunnen ervoor zorgen dat begeleiders beter aansluiting vinden bij
de deelnemers en hierdoor een betere band kunnen opbouwen. Hiernaast kan het voor de
deelnemers een gevoel van respect ontwikkelen en zullen ze zich meer gezien voelen.
Naast het leveren van handvatten, is er ook gekeken naar theoretische uitleg. Hierom is er
onderzoek gedaan naar de begrippen ‘cultuursensitief werken’ en ‘cultuur’.
Hieruit is gebleken dat cultuursensitief werken heel breed is, Volgens Hoffer (2019) is het al
volgt geformuleerd:
“Cultuursensitief werken impliceert dat zorg- en welzijnsprofessionals enige kennis
hebben van andere culturen en levensbeschouwingen dan die waarmee zij zelf zijn
opgegroeid. Daarnaast is het zeker zo belangrijk dat de professional met een zo open
mogelijke blik en gemoed de cliënt tegemoet treedt. Een dergelijke open houding is
de kern van cultuursensitief werken.”
Ook de definitie van cultuur is verhelderd, die door Eelants (2016) is geformuleerd als: “Het
gehele complex bestaande uit kennis, overtuigingen, kunst, recht, ethiek, gewoonten en alle
andere eigenschappen die door de mens zijn aangeleerd als onderdeel van een
samenleving. Ofwel, cultuur is alles dat een groep mensen zich heeft aangeleerd.”
Om het bovengenoemde te realiseren, zijn er twee producten ontwikkeld. Het eerste product
is een informatieflyer waarin theoretische uitleg wordt gegeven over het onderwerp
cultuursensitief werk. De flyer is onderverdeeld in vier onderwerpen, namelijk; wat is cultuur,
wat is cultuursensitief werken en hoe wordt dit toegepast binnen de forensische kaders?
Daarnaast staan er tips vermeld om cultuursensitief werk op andere manier te vergroten.
Het tweede product is cultureel levensboek. Dit is een persoonlijk boek gericht op de
culturele achtergrond van de deelnemer. In het levensboek staan vragen weergegeven
welke zijn ingedeeld in verschillende categorieën. Het boek is ontworpen om cultuursensitief
werk te vergroten binnen het begeleidingstraject waarmee handvatten worden geleverd om
beter aan te sluiten bij het individu. Hiernaast is er ook een online document ontworpen,
zodat deze in het online werksysteem kan worden gezet.
Om het document in leven te houden, is het van belang dat het product wordt geëvalueerd.
Deze evaluatie vindt plaats tussen de persoonlijk begeleider en de deelnemer, maar ook
wordt het in de teamvergadering besproken. Zo blijft het document up-to-date en wordt het
ook onder de aandacht gebracht waardoor het niet zal worden vergeten.
Hiernaast is raden we aan om een culturele teambespreking te houden wanneer een
levensboek is gemaakt. Zo kan de persoonlijk begeleider handvatten geven aan het team.
Wanneer het wenselijk is kan dit samen met de deelnemer worden gedaan.
Op de flyer staan verschillende tips verwerkt waardoor cultuursensitief werken ook kan
worden toegepast en ook te combineren zijn, namelijk:
- Het maken van een feestdagenkalender
- Een gastspreken uitnodigen
- Een interactieve les verzorgen onder collega’s
- Er zijn verschillende trainingen betreft het onderwerp cultuursensitief werken
- Samen met de deelnemer ervaringen opdoen (bijvoorbeeld samen een gerecht
maken uit de cultuur van de deelnemer)
- Een rollenspel spelen om samen ideeën op te doen voor een gesprek met de
deelnemer
- Een uitwisseling met andere organisaties
Wanneer het product wordt ingezet in de praktijk, zullen hier geen kosten aan verbonden
zijn. Wel zal het bij de begeleiders extra tijd gaan kosten. Aangezien het een groot document
is, zal het invullen langer duren. Dit is niet wat in één dag gedaan hoeft te zijn. Het kan
verspreid worden over verschillende begeleidingsgesprekken waarin elke keer een deel van
het boek wordt ingevuld. Ook zal er tijd vrij moeten worden gemaakt voor de culturele
teambespreking. Deze zal in principe eenmalig plaatsvinden per deelnemer, mits er hele
grote veranderingen plaatsvinden in het boek.
Ook zal het voor zowel de deelnemers als begeleiders wat inspanning vragen. De vragen die
in het boek staan kunnen erg persoonlijk zijn. Het kan veel emoties oproepen, maar dit hoeft
niet. Hierdoor kan het invullen van het boek vermoeiend zijn en energie vragen van iemand.
Het kan een diepgaand gesprek worden waaruit veel informatie betreft de cultuur van de
deelnemer zichtbaar wordt.
Wat met dit product te winnen valt, is dat begeleiders en deelnemers betere aansluiting bij
elkaar kunnen vinden. Hiermee wordt de communicatie en werkrelatie verbeterd.