Samenvatting

In Nederland is er sprake van een stijgende lijn in de hoeveelheid cyberpesten (Akkermans, 2022).
Ook op het Montessori Vaklyceum (afgekort als MVL) is er langere tijd sprake van een stijgende lijn
in de hoeveelheid cyberpesten en het aantal online incidenten. Uit ons onderzoek blijkt dat leerlingen
van het MVL zich vaak niet bewust zijn van de gevaren van social media en weten zij niet wanneer zij
iemand wel of niet cyberpesten. Daarnaast geven docenten van het MVL aan niet te weten hoe zij met
deze problematiek om moeten gaan. Sommigen geven aan ‘altijd achter de feiten aan te lopen’ als het
gaat om cyberpesten of online incidenten. De huidige methoden die gebruikt worden om pesten tegen
te gaan werken minder goed voor cyberpesten. Dit komt onder andere door de vluchtige en anonieme
aard van cyberpesten.

Het is duidelijk dat er sprake is van een probleem: een stijgende lijn in de hoeveelheid cyberpesten en
het aantal online incidenten op het MVL zonder dat er een passende methode of werkwijze bestaat om
deze stijgende lijn tegen te gaan. Daarom hebben wij onderzocht hoe wij het MVL handvatten aan
kunnen bieden, zodat medewerkers ervoor kunnen zorgen dat er minder online gepest wordt en/of er
minder online incidenten plaatsvinden onder leerlingen. De hoofdvraag die wij in dit onderzoek
onderzocht hebben, luidt als volgt: “Hoe kan het MVL handvatten geboden worden, zodat
medewerkers ervoor kunnen zorgen dat er minder online gepest wordt en er minder online incidenten
plaatsvinden onder leerlingen?”

Uit ons onderzoek blijkt dat er verschillende redenen zijn die zorgen dat er sprake is van een stijgende
lijn in de hoeveelheid cyberpesten en het aantal online incidenten. Enkele voorbeelden zijn een gebrek
aan controle op telefoongebruik vanuit ouders of verzorgers, een gebrek aan bewustzijn van leerlingen
(uit voornamelijk jaar 1 en 2) wat betreft de gevolgen van hun onlinegedrag en medewerkers van het
MVL die niet weten hoe zij met de problematiek om moeten gaan.

Tijdens ons onderzoek hebben we gemerkt dat de hoeveelheid cyberpesten en het aantal online
incidenten waarschijnlijk het best teruggedrongen kan worden door preventief te werken in plaats van
reactief. Op dit moment wordt er vaak pas gehandeld als er een melding is gedaan over cyberpesten of
een online incident. Daarom is ons product zo ontwikkeld dat het een preventieve werkwijze is die als
doel heeft om de leerlingen op het MVL bewuster te maken van het onderwerp cyberpesten en de
gevaren van social media. Door de leerlingen bewuster te maken van cyberpesten en de gevaren van
social media hopen wij voornamelijk in jaar 1 en 2 de meeste winst te behalen. In jaar 1 en 2 lijken de
leerlingen namelijk nog het meest te moeten leren over cyberpesten en de gevaren van social work.
Om het bewustzijn van leerlingen te vergroten hebben wij een reeks van drie voorlichtingen inclusief
docentenhandleiding ontwikkeld. Deze voorlichtingen kunnen gegeven worden aan het begin van de
les tijdens de dagstart door de docent. Een dagstart is het moment waarop elke klas in de ochtend bij
elkaar komt met haar mentor om actualiteiten op school of in het nieuws te bespreken. Uit ons
onderzoek blijkt dat hier ruimte is voor onze voorlichtingen. Omdat deze voorlichtingen gegeven
worden tijdens de dagstart noemen wij ons product de dagstart. De dagstart sluit aan bij de wensen en
behoeften van zowel medewerkers als leerlingen van het MVL.

Bij elke dagstart uit de reeks van de drie dagstarten is een docenten handleiding ontwikkeld. Deze
docenten handleiding geeft docenten handvatten die hen helpt de dagstarten gemakkelijk uit te voeren.
Alle dagstarten inclusief docentenhandleidingen zijn verzameld in een overzichtelijk onlinedocument.
Voor de invoering van de dagstart hebben wij in samenspraak met medewerkers van het MVL twee
medewerkers verantwoordelijk gesteld die dit gaan realiseren. Deze medewerkers zijn ook
verantwoordelijk voor de evaluatie en eventuele verbetering van de dagstart.
Om ervoor te zorgen dat het MVL ons product zo effectief mogelijk kan blijven gebruiken en de
hoeveelheid cyberpesten en het aantal online incidenten zo goed mogelijk terug te dringen hebben wij
enkele aanbevelingen geformuleerd. Een reeks dagstarten kan helpend zijn maar cyberpesten is erg
complex.

Daarom hebben wij drie aanvullende aanbevelingen geformuleerd. Zo is onze eerste aanbeveling dat
het MVL iemand aanstelt die een nieuwe reeks dagstarten ontwikkeld welke halverwege het schooljaar
gegeven kunnen worden. Uit ons onderzoek blijkt namelijk dat de kracht van herhaling cruciaal is bij
het bewust maken en houden van leerlingen als het gaat om cyberpesten of online incidenten. De
tweede aanbeveling is om in de week waarin de dagstarten gegeven worden, het MVL een brief te
stuurt naar de ouders van de leerlingen. Op deze manier kan het MVL de ouders van leerlingen meer
betrekken bij dat wat er op school gebeurt. Ook wordt cyberpesten dan thuis een onderwerp van
gesprek. Onze derde aanbeveling is dat de dagstarten geïmplementeerd worden op andere locaties van
het MVL. Dit zou een goede aanvulling zijn op het door de overheid verplichte ‘veiligheidsplan’.
Daarnaast vergroot het MVL haar concurrentievermogen ten opzichte van andere scholen door
gebruiken te maken van een ‘anti-cyberpest product’.

De reeks dagstarten vermindert de kans op cyberpesten en online incidenten op het MVL. Dit zorgt
voor een veiliger leerklimaat en draagt op deze manier bij aan het sociaal functioneren en welbevinden
van de leerlingen. Hiermee sluiten wij aan bij artikel 1 (Bevorderen menselijke waardigheid) uit de
beroepscode sociaal werk. Door dit product aan te bieden aan de docenten van het MVL komt ook
onder hen de focus te liggen op het onderwerp cyberpesten. Dit handvat bevordert het professioneel
handelen van docenten en sluit aan bij artikel 26 (Beroepsgerichte samenwerking en ontwikkeling) uit
de beroepscode sociaal werk (Steenmeijer, 2021)