Samenvatting

In het onderzoek staat het leerproces ‘Leren Lesgeven’ centraal zoals zich dat voltrekt bij studenten tijdens de initiële opleiding tot leraar tweedegraads. Uit internationale en nationale bronnen is gebleken dat er weinig onderzoek is gedaan naar het initieel opleiden van leraren en de condities waaronder dat het beste kan worden vormgegeven. Door inzicht te ontwikkelen in het leerproces ‘Leren Lesgeven’ bij studenten kan het curriculum van de lerarenopleiding beter op hen worden afgestemd. In het onderzoek is daarom op verschillende momenten de beroepsvaardigheid van leraren in opleiding in kaart gebracht. Een groep voltijdse studenten uit de opleidingen Geschiedenis, Nederlands en Wiskunde hebben geparticipeerd in het onderzoek. Tijdens hun opleiding zijn bij hen meerdere lestranscripten gemaakt van de klasinteracties met leerlingen in stagelessen. Dit betekent dat alle gesproken interacties van deze studenten en hun leerlingen schriftelijk vastgelegd zijn en geannoteerd in lestranscripten. In het onderzoek wordt dit professioneel taalgebruik van leraren in opleiding in stagelessen, gezien als de uitdrukking van de beroepsvaardigheid van studenten en markeert het professioneel taalgebruik het leerproces ‘Leren Lesgeven’ dat zij doorlopen. De analyse van het professioneel taalgebruik is toegespitst op een twaalftal beroepsspecifieke lesgebeurtenissen of klasdiscoursevents. De klasdiscoursevents dragen bij aan de realisatie van de taakgerichte-, lesorganisatorische en sociaal-emotionele functies van het klasdiscours in een drietal domeinen. Voor het leerdomein zijn de volgende klasdiscoursevents in de analyses betrokken: Huiswerkopgave bespreking, Vraagstellen, Instructie leerstof (uitleg), Leerstof recapitulatie, Scaffold lesopdracht, Lesopdracht bespreking. Bij het lesorganisatorisch domein is bij de analyses aandacht uitgegaan naar Explicitatie van klas- en lesinformatie, Lesopdracht instructie, Regulatie van de eventuitvoering en Lesovergang maken. En bij het leefdomein is gekeken naar een tweetal events: Conversatie Leefdomein en Correctie deviant gedrag. De klasdiscoursevents zijn geanalyseerd op een drietal elementen: 1. De interactionele structuur, 2. De performatieve structuur, 3. De informatiestructuur. In deelonderzoek I is het contrast in de beroepsvaardigheid tussen eerste en vierdejaars leraren in opleiding zichtbaar gemaakt. De nadruk lag hier op het inzichtelijk maken van verschillen en overeenkomsten in beroepsvaardigheid als een eerste glimp van het leerproces ‘Leren Lesgeven’. Het tweede deelonderzoek richtte zich op het volgen van elf studenten gedurende de vier stageperiodes van de lerarenopleiding. De nadruk lag hier op het inzichtelijk maken van eventuele veranderingen in het professioneel taalgebruik, en daarmee de beroepsvaardigheid, op bepaalde momenten in de opleiding om zicht te krijgen op de inhoud en het verloop van het leerproces ‘Leren Lesgeven’. De uitkomsten uit beide deelonderzoeken laten een vergelijkbaar beeld zien. De overeenkomsten in de beroepsvaardigheid zijn groter dan de verschillen tussen eerste- en vierdejaars en de beroepsvaardigheid verandert in geringe mate gedurende de opleiding. De conclusie is dan ook dat er niet automatisch van uit kan worden gegaan dat het didactischlesorganisatorisch- pedagogisch repertoire verandert als gevolg van meer onderwijs/stage-ervaring en meer opleidingsjaren. In het onderzoek wordt uitgebreid stilgestaan bij mogelijke achtergronden van deze onderzoeksuitkomst.