Samenvatting

De aanleiding van dit onderzoek is dat door het Bureau Sociale Zaken op de Nederlandse Ambassade in Ankara is geconstateerd dat er regelmatig vragen binnenkomen van klanten met betrekking tot de hardheidsclausule in het kader van de Wajong-uitkering. In het verlengde hiervan heeft dit bij het Bureau geleidt tot de constatering van een intern kennis probleem die tevens heeft geleidt tot een extern probleem: gaten in de dienstverlening. De werknemers beschikken niet over de noodzakelijke kennis van de Wajong-uitkering.
Deze factoren hebben ertoe geleid dat er is besloten om aandachtiger te kijken naar de hardheidsclausule. Hierbij is er gestuit op de eisen die worden gesteld aan een beroep op de hardheidsclausule zoals opgenomen in het Besluit. In artikel 2 van het Besluit worden 3 omstandigheden opgesomd waarbij er een beroep op de hardheidsclausule mogelijk is. Het betreft een niet-limitatieve opsomming. Hiermee biedt het Besluit de mogelijkheid om een beroep te doen op de hardheidsclausule op grond van andere omstandigheden. De formulering van de beroepingsgronden zijn echter niet concreet genoeg. Om die reden kan er geen goede inschatting worden gemaakt op welke feiten en omstandigheden de hardheidsclausule wel en niet van toepassing is.
Centrale vraagstelling
Dit onderzoeksrapport beoogt om op grond van een uitgebreide wets- en jurisprudentieanalyse in kaart te brengen welke situaties wel en welke situatie niet leiden tot een geslaagd beroep op de hardheidsclausule, zodat medewerkers van het Bureau de klanten kunnen adviseren omtrent deze kwestie. De hieronder weergegeven vraagstelling heeft de leidraad gevormd in dit onderzoek:
‘Welk advies kan er worden uitgebracht aan het Bureau Sociale Zaken, met betrekking tot de omstandigheden die zich wel en welke zich niet lenen voor de toepassing van de hardheidclausule voor de Wajong-uitkering op basis van een wetsanalyse en jurisprudentieonderzoek?’
Onderzoeksmethoden
Dit onderzoek is gebaseerd op een analyse van wet- en regelgeving en een jurisprudentieonderzoek. Met het oog op de betrouwbaarheid van het onderzoek is ervoor gekozen om alle tot nu gevoerde rechtszaken te betrekken in dit onderzoek. Dit heeft ertoe geleidt dat er in het kader van dit onderzoek 28 rechtszaken zijn geanalyseerd. In een aantal zaken beroept de Wajonggerechtigde zich op de hardheidsclausule op basis van een combinatie van de beroepingsgronden. Door dit gegeven zijn er uit de 28 zaken 36 beroepen op de hardheidsclausule geselecteerd voor het jurisprudentieonderzoek.
Resultaten
Uit het jurisprudentieonderzoek is gebleken dat van alle 36 beroepen er 1 is toegewezen door de Nederlandse rechter. Het betrof hier een beroep op sub c. Er zijn 4 beroepen gedaan op grond van sub a, 2 op grond van sub b en 14 op grond van sub c. Er zijn 16 beroepen gedaan op grond van overige omstandigheden in de zin van artikel 2 van het Besluit. Hierbij is gebleken dat voor de overige omstandigheden een aantal categorieën konden worden vastgesteld voor de feiten en omstandigheden waarop de Wajonggerechtigden zich hebben beroepen.
Conclusie Op basis van dit onderzoek kan er worden geconcludeerd dat de kans op een geslaagd beroep op de hardheidsclausule nihil is. De rechter houdt zich sterk aan het principe ‘enkel toepassing geven aan de hardheidsclausule in uitzonderlijke omstandigheden’. Door het aantal afwijzingen is er vooral gebleken welke situaties niet tot een geslaagd beroep op de hardheidsclausule kunnen leiden. Samengevat kan er voor alle beroepingsgronden worden geconcludeerd dat voor een geslaagd beroep op de hardheidsclausule, alle middelen moeten zijn getroffen in Nederland, voordat er kan worden gesteld dat er dwingende redenen zijn om buiten Nederland te wonen.
Aanbevelingen
Aan de hand van de resultaten uit het onderzoek zijn er een aantal aandachtspunten weergegeven ten aanzien van de hardheidsclausule. Het Bureau dient rekening te houden met deze aandachtspunten bij het beoordelen van de feiten en omstandigheden.
In het verlengde hiervan is er een stappenplan opgesteld waarvan de medewerkers op het Bureau gebruik kunnen maken bij het adviseren van klanten.