Samenvatting

Ik wil in dit hoofdstuk een samenvatting geven van de hoofdpunten die verband houden
met de opbouw en het functioneel kunnen gebruiken van een ondersteunend netwerk.
In hoofdstuk 5.1. benoem ik eerst de factoren die een cruciale rol spelen binnen dit
thema. In hoofdstuk 5.2 vind u de conclusies en aanbevelingen.
Als laatste zet ik de aanbevelingen voor u op een rij.
Factoren die verband houden met de opbouw van een nieuw netwerk
Vluchtelingen hebben te maken met een onvoldoende functioneel en bereikbaar sociaal
netwerk. Bij het omgaan met problemen in het leven is juist het sociale netwerk een van
de belangrijke compenserende factoren.
Er zijn een aantal vluchtelingspecifieke kenmerken die verband houden met de moeite die
ervaren wordt om een nieuw functioneel sociaal netwerk op te bouwen.
Ik wil absoluut niet generaliseren, leder individu is uniek. Met betrekking tot het aangaan
van contacten met anderen tellen natuurlijk de individuele communicatieve vaardigheden
het zwaarst. Toch blijken er een aantal kenmerken te zijn die voor de hele groep
vluchtelingen opgaat. Zo hebben we gezien dat de geschiedenis van verlies, de daarmee
gepaard gaande herbeleving en schuldgevoelens een grote rol kunnen spelen. De
gezondheid van vluchtelingen leidt hieronder. Daarnaast is de schrikbarend slechte
inkomenspositie van de grootste groepen vluchtelingen een van de redenen dat mensen
niet mee kunnen doen met de anderen in de maatschappij. Er is gewoon geen geld voor
andere zaken dan voedsel, kleding en onderdak.
Voor alle nieuwe Nederlanders geldt dat onvoldoende kennis van de taal een barrière kan
zijn. En naast de gesproken taal is het verschil in cultuur en de daarbijbehorende
interculturele communicatie een bron van misverstanden die een goed contact in de weg kunnen staan.
De visie van vluchtelingen op sociale steun
De visie van vluchtelingen op een ondersteunend sociaal netwerk is interessant. Voor de
vlucht is het ondersteunende netwerk de familie. Nu zoeken en vinden zij de steun vooral
in hun gezin. Daarnaast is het contact met land- en lotgenoten een bron van sociale
steun.
Een van de dingen die ook naar voren kwam is het feit dat bijna ieder contact met
Nederlanders begint vanuit de positie van hulpvragen van de vluchteling. Deze
afhankelijke positie van de vluchteling staat een gelijkwaardig contact in de weg.
Op de vraag wat er volgens de vluchtelingen zelf nodig is om een nieuw netwerk op te
bouwen kwam als eerste naar voren dat er zelfvertrouwen nodig is. Zonder
zelfvertrouwen doe je geen stappen buiten je eigen veilige vertrouwde kringetje.
Daarnaast wil men elkaar graag ontmoeten. Contact met andere vluchtelingen is
gelijkwaardig en men ervaart steun aan elkaar.
Vluchtelingen die al eerder in Nederland gekomen zijn en de weg weten in deze
samenleving kunnen hun ervaringen delen met de nieuwkomers. Zij zijn
ervaringsdeskundig en hebben meer zicht op de problemen die vluchtelingen tegen
komen bij participatie in de Nederlandse samenleving dan de Nederlanders.
De vluchtelingen zelf willen allemaal graag contact met Nederlanders. Ze vinden het niet
makkelijk om die contacten aan te gaan en te onderhouden. Het duurt lang voordat de
vluchteling ervaart dat er een goed contact is. Wij, Nederlanders, zijn volgens de
vluchtelingen afstandelijk, niet alleen voor de vluchtelingen, maar ook voor elkaar. Ook
hier komt een verschil in cultuur naar voren.
Contact met land- en lotgenoten blijkt een grote meerwaarde te hebben voor het
welbevinden van de vluchteling in Nederland.
Contact en ontmoetingsprojecten
De overheid heeft ruime financiële middelen beschikbaar gesteld voor de bevordering
van de integratie en participatie. Er zijn op dit moment overal integratieprojecten. Niet
allemaal zijn ze even succesvol. Projecten die goed aansluiten bij de behoeften van de
doelgroep zijn wel succesvol. Voorbeelden hiervan zijn: Het Intercultureel Theehuis in
Utrecht, het project Communities in Beweging, en diverse taalmaatjesprojecten.
Veel vluchtelingen zijn aangesloten bij zelforganisaties. VON (Vluchtelingen Organisaties
Nederland ) is het overkoepelend orgaan die maar liefst meer dan 400 organisaties
vertegenwoordigd. Dit geeft aan dat contact met de eigen groep van groot belang is voor
de vluchtelingen. De zelforganisaties timmeren hard aan de "participatie weg" voor hun
leden.
Deskundigheid
Voor het adequaat ondersteunen van de doelgroep bij de opbouw van een sociaal
netwerk is deskundigheid nodig. Kennis van interculturele communicatie is een eerste
vereiste. Daarnaast is door de kenmerkende geschiedenis van verlies van de
vluchtelingen enige kennis van rouw- en verliesverwerking nodig.
Natuurlijk is kennis van de netwerkbenadering onmisbaar.
Een goede begeleiding sluit aan bij de behoeften van de cliënt. We hebben gezien dat
met betrekking tot dit thema de behoeften van cliënten met een niet westerse achtergrond
kan verschillen van de behoeften zoals wij die in het westen ervaren. Kennis van de
behoeftepiramide van Maslow en de behoeftepiramide van Pinto helpt de begeleider de
achtergrond van de keuzes van de cliënt te begrijpen.
Kennis van de (lokale) sociale kaart is onontbeerlijk. Denk hierbij aan de verschillende
contact en ontmoetingsprojecten en aan de zelforganisaties.
De vrijwillige medewerkers van Vluchtelingenwerk moeten beschikken over goede
contactuele eigenschappen en communicatieve vaardigheden. Bovendien hebben zij
deskundigheid nodig op het gebied van interculturele communicatie, werken met een tolk,
rouw- en verliesverwerking, begeleidingmethoden en kennis van de sociale kaart.
Vluchtelingenwerk heeft een eigen trainings- en opleidingsprogramma waarin een deel
van de genoemde deskundigheid aanbod komt.