Samenvatting

Dit praktijkonderzoek gaat in op de kenmerken van effectief handschriftonderwijs dat is afgestemd op de SBO doelgroep. Op alle basisscholen in Nederland wordt schrijfonderwijs gegeven en ook naast het vak schrijven wordt er bij meerdere vakgebieden om een schriftelijke verwerking gevraagd. Kinderen die moeite hebben met schrijven worden op school dan ook dagelijks geconfronteerd met het niet kunnen beheersen van de schrijfvaardigheid. In de kerndoelen van het basisonderwijs staan de eisen voor het handschrift van kinderen minimaal geformuleerd. De onderwijsmarkt biedt ontzettend veel schrijfmethoden met elk een andere visie op het schrijfonderwijs. Het is voor leerkrachten dan ook moeilijk om te weten welke eisen zij moeten stellen aan het handschrift van de leerlingen en waar een effectieve schrijfinstructie aan moet voldoen.
Op SBO de Aquamarijn in Leeuwarden ervaren de leerkrachten het als een probleem dat een deel van de kinderen een achterstand heeft in het leren schrijven, wat in de middenbouw begint. De school heeft de wens helder te krijgen waar de oorzaak ligt van dit probleem en in het bijzonder welke extra ondersteuning de leerkrachten kunnen bieden naast de instructie bij de methode "Schrijven in de basisschool". Het onderzoek gaat dan ook in op een effectieve aanpak van het schrijfonderwijs in de middenbouw dat is afgestemd op kinderen met gedragsproblematiek en/of leerproblemen.
Om de praktijksituatie op SBO de Aquamarijn helder te krijgen zijn in het onderzoek 8 leerkrachten van de middenbouw gevraagd hun visie op het schrijfonderwijs te formuleren door middel van een enquête. Ook zijn er observaties uitgevoerd van de schrijflessen in de middenbouwgroepen. Daarnaast heeft er een interview plaatsgevonden met twee ergotherapeuten omdat steeds meer scholen deze professionals inschakelen bij schrijfproblemen.
In het onderzoek wordt geconcludeerd dat schrijfproblemen kunnen worden voorkomen als er een goede instructie plaatsvindt tot aan de laatste groep op de basisschool. Een goede instructie dient aan te sluiten bij de aanleerprocessen van de leerlingen. In de enquête kwam naar voren dat alle leerkrachten van de middenbouw op de Aquamarijn de motorische mogelijkheden en beperkingen van de leerling een belangrijk aspect tijdens de schrijfles vinden terwijl maar een kwart de cognitieve en informatieverwerkingsprocessen hierbij ook belangrijk acht. Het onderzoek laat echter zien dat schrijven veel meer dan alleen een opeenvolging van bewegingen is. Schrijven wordt ook gezien als een cognitieve activiteit, omdat de kinderen kennis moeten hebben van de lettervormgeving voordat letters goed geschreven kunnen worden. Bij schrijfproblemen dient er dan ook eerst grondig diagnostisch onderzoek plaats te vinden alvorens er een geschikte interventie kan worden ingezet.