Samenvatting

Het huidige onderzoek probeert antwoord te geven op de vragen:
1. Wat is van belang bij stervensbegeleiding in zijn algemeenheid?
2. Wat is bekend over geestelijke verzorging aan dementerenden in algemene zin?
3. Welke consequenties heeft het proces van dement worden/zijn voor de stervensbegeleiding van mensen?
4. Wat is het verschil tussen stervensbegeleiding in het algemeen en stervensbegeleiding bij dementerenden?
Met antwoorden op deze deelvragen wordt gekomen tot beantwoording van de onderzoeksvraag: Op welke manier kan de geestelijk verzorger begeleiding bieden aan stervende dementerenden?
Hiertoe is een literatuurstudie uitgevoerd. Er is echter nauwelijks tot geen literatuur voorhanden over begeleiding aan stervende dementerenden. Daarom is eerst een breder theoretisch kader opgezet vanuit de bovengenoemde begrippen, om te kijken of er vanuit deze begrippen een theorie kan worden ontwikkeld. Begrippen als palliatieve zorg, geestelijke verzorging in het algemeen en geestelijke verzorging en dementie in het bijzonder, dementie, stervensbegeleiding in het algemeen en aan dementerenden in het bijzonder worden nader voor het voetlicht gebracht. Middels participerende observatie worden 3 begeleidingstrajecten met stervende dementerenden geanalyseerd om vanuit de praktijk te komen tot een conclusie.
De belangrijkste die naar voren komen zijn dat bij stervensbegeleiding aan dementerenden in sterke mate geldt dat kennis van het proces van dementeren en de verschillende stadia daarin onontbeerlijk zijn. Dementerenden spreken in metaforen. Het spreken over de dood veroorzaakt onrust, spreken in metaforen kan rust geven. Het gebruik van rituelen is essentieel. Het contact met stervende dementerenden wordt geïntensiveerd door diens bewegingen te spiegelen. Met muziek en bekende liederen is contact bijna tot het laatst mogelijk. Kennis van het levensverhaal van de dementerende stervende is van groot belang. Gebrek aan continuïteit frustreert het begeleidingsproces door het verdwijnen van de samenhang der dingen. Reflectief vermogen is nauwelijks meer aanwezig. In de loop van het dementeringsproces wordt de rol van de verbaliteit steeds meer vervangen door de taal van aanraking. Afstand en nabijheid werkt anders dan bij niet-dementerenden. Stervensbegeleiding aan dementerenden in de laatste fase vertoont overeenkomsten met de stervensbegeleiding bij stervenden die comateus zijn. Deze conclusies zijn vertaald in een twaalftal aanbevelingen