Samenvatting

De vraagstelling van dit onderzoek was:
“Hoe ziet een dramatherapeutisch aanbod op basis van de ‘Stad van Axen’ eruit, met als resultaat een
therapeutische opvoering, bij leerlingen (klas 10b) met trekken van externaliserende
gedragsproblematiek binnen de Bernard Lievegoed School te Maastricht, ter uitbreiding van hun
gedragsalternatieven en verbetering van hun onderlinge samenwerking?”
Om een antwoord te kunnen krijgen op deze vragen zijn er vijf subvragen geformuleerd. Door
dramalessen op basis van de ‘Stad van Axen’ en een therapeutische opvoering te geven aan deze
doelgroep heb ik deze vraagstelling kunnen beantwoorden.
Om een antwoord te vinden op deze subvragen heb ik een actieonderzoek uitgevoerd in de
praktijk met deze opstandige jongeren. Door te kijken hoe de leerlingen zich uitten in verschillende
aspecten binnen en buitenspel. Heb ik d.m.v. een observatielijst gekeken hoe de leerlingen
reageerden op het aanbod. Er is ook audiovisueel materiaal verzameld om via niet-participerende
observatie een gedetailleerder beeld te krijgen van de uitingen van de leerlingen. Uiteindelijk is er ook
een vragenlijst aangeboden aan de leerlingen waarin zij hun bevindingen geven over de
onderzoeksperiode en aangeven wat zij wel of niet geleerd hebben. Er hebben ook evaluaties
plaatsgevonden met dramadocent J. Lutgerink (met wie het dramatherapeutische aanbod samen is
opgesteld en gegeven) en de mentor van de klas S. Ruers over de ontwikkeling die de leerlingen
hebben doorgemaakt.
Hieruit zijn verschillende resultaten voortgekomen. Vervolgens is er gekeken welke elementen
en werkvormen in het dramatherapeutisch aanbod een appèl hebben gedaan op het verbeteren van
de samenwerking en het uitbreiden van de gedragsalternatieven van de leerlingen.
Zo bleek het dramatherapeutische aanbod een appèl te doen op de onderlinge samenwerking van de
leerlingen, kwam naar voren dat de leerlingen zich veiliger voelen in spel. Daarnaast geven zij aan dat
ze geleerd hebben nieuwe interactiestijlen in te zetten.
Door de inhoud met de lessen aan de observatielijsten en aan de overige resultaten te
koppelen is er gekomen tot een werkmodel waaruit deze resultaten naar voren komen.
Uit het onderzoek blijkt dat gesloten en semigesloten improvisaties op basis van de ‘Stad van Axen’
een appèl doen op de gedragsalternatieven en interactiestijlen. Door in de improvisaties de
verschillende interactiestijlen te exploreren konden de leerlingen de verschillende eigenschappen van
te herkennen en zich vervolgens bewust te worden van deze eigenschappen. Het oefenen van de
interactiestijlen in spel heeft er voor gezorgd dat ze deze eigenschappen ook hebben eigengemaakt.
Door in de werkvormen elementen te verwerken die een appèl doen op samenwerking konden de
leerlingen in spel oefenen en zo, ondanks met tegenstrijdige interactiestijlen, toch tot een oplossing te
komen.
Regiewerkvormen bleken een verdieping in te brengen in de interactiestijlen. De leerlingen gingen aan
de slag met één of twee interactiestijlen in een zelfgemaakte scène. Door middel van
regieaanwijzingen van hun klasgenoten hebben de leerlingen leren omgaan met het geven en krijgen
van feedback. Daarnaast hebben de regieaanwijzingen op o.a. emotie, non-verbaal en verbaal gedrag
geholpen om de interactiestijlen in te zetten.
Voor de creatief therapeut heeft het onderzoek opgeleverd dat het mogelijk is om creatieve
therapie in een schoolomgeving te integreren. Voor de leerlingen heeft het onderzoek opgeleverd om
te leren open communiceren, samen te werken, interactiestijlen leren te herkennen én hebben de
leerlingen geleerd de nieuwe interactiestijlen toe te passen. Ze zijn zich bewuster geworden van hun
eigen handelen en hoe dit op een sociale manier in te zetten.
De volgende stap is nu aan de leerlingen om niet meer ‘samen de ‘Stad van Axen’ in te gaan’ maar dit
te veranderen in ‘samen met de Axen de wereld in.’ En vervolgens deze wereld op alle mogelijke
manieren te ontdekken en te verkennen.