Samenvatting

Deze scriptie betreft het onderzoek naar ergotherapie in het Nederlandse gevangeniswezen. In de huidige situatie hebben ergotherapeuten een minimale rol in het behandel- en begeleidingsproces van gedetineerden; in Duitsland en België is dit wel het geval. Onderzoek naar de mogelijke rol van ergotherapie in deze setting is uitgevoerd om inzicht te genereren in de mogelijkheden in dit relatief onbekende werkveld; hierbij is uitgegaan van de vraag: ‘Wat kan ergotherapie betekenen in het Nederlandse gevangeniswezen ter bevordering van het betekenisvol handelen van gedetineerden?’. Het onderzoek is verkennend en kwalitatief van aard. Door middel van literatuuronderzoek is een theoretische onderbouwing gegenereerd. Praktijkonderzoek is uitgevoerd gericht op meningen en ervaringen van professionals in Nederland, Duitsland en België. Voor de afname van de interviews is er een topiclijst opgesteld op basis van aannames en literatuur. Respondenten zijn geworven via diverse kanalen en middelen, elf respondenten hebben deelgenomen. De inventarisatie en analyse is cross-sectioneel. De interviews zijn geanalyseerd op thema, de resultaten zijn bediscussieerd totdat er consent is verkregen. Uitkomsten zijn in verband gebracht met informatie uit het literatuuronderzoek. Ergotherapeuten zijn geïnterviewd vanuit vijf werksettingen. De visie op de setting is beschreven, waar onder andere veiligheidsmatregelen en interactie van invloed zijn. In een uiteenzetting van de ergotherapeutische werkwijze zijn modellen, start- en intakefase, instrumenten en interventies beschreven. Competenties van de ergotherapeut worden aangedragen, dit zijn therapeutische vaardigheden, uitdagingen en scholing en opleiding. De waarde van ergotherapie wordt beschreven aan de hand van uitspraken van respondenten en recente literatuur. Ergotherapeuten kunnen diverse rollen aannemen in de setting van het gevangeniswezen. Ergotherapeuten hebben een holistische visie, waardoor zij breed inzetbaar zijn. Zij weten verbanden te leggen tussen factoren die van invloed zijn op (betekenisvol handelen in) detentie. De context van detentie is paradoxaal, namelijk beperkingen opleggen om beter te worden. Betekenisvol handelen staat in deze context niet centraal; hierin ligt de valkuil van occupational deprivation, het ontbreken van handelingsmogelijkheden. Ergotherapeuten kunnen door middel van activiteiten als uitgangspunt te nemen, betekenisvol handelen bevorderen ondanks de beperkende omgeving. Gewoonte en routine kunnen positief bijdragen aan het betekenisvol handelen van gedetineerden. Een ergotherapeut kan hieraan bijdragen door ondersteuning te bieden in de invulling en het ritme van de dag, zo kan occupational imbalance verminderd of voorkomen worden. Occupational enrichment kan gecreëerd worden door vaardigheden aan te bieden die gedetineerden kunnen gebruiken in het kader van de terugkeer naar de maatschappij; de tijd in detentie betekenisvol maken. Bekendheid over de mogelijke bijdrage van de ergotherapeutische visies aan andere professies en het gevangeniswezen wordt als uitgangspunt gezien voor de ontwikkeling van ergotherapie in deze setting. Aanbevelingen zijn gericht op een mogelijke implementatie van ergotherapie in het Nederlandse gevangeniswezen, waarbij een duidelijk beeld over de visie op betekenisvol handelen en financiële investeringsmogelijkheden essentieel zijn.