Samenvatting

De waterschappen hebben twee grote opgaven liggen als het gaat om beken. Dit zijn de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), welke de waterkwaliteit betreft, en Waterbeheer 21e eeuw (WB21), welke ingaat op de waterkwantiteit. Om aan de normen van deze opgaven te voldoen, worden er beekherstelprojecten uitgevoerd. Voor de KRW geldt dat in 2027 alle KRW-waterlichamen in Nederland moeten voldoen aan de norm. Echter toont onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving aan dat dit met het huidige tempo niet op tijd gehaald zal worden. Ook door de waterschappen en STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer) is geconstateerd dat er stagnatie optreedt. Hieruit is het feuilleton beekherstel ontstaan waarbij de STOWA een viertal handboeken over beekherstel gaat uitbrengen. Deze handboeken moeten verschillende vakgebieden nauwer met elkaar verbinden. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) gaat in samenwerking met de STOWA werken aan een handboek “beekherstel met cultuurhistorie” en is de aanleiding voor het onderzoek in dit rapport, waarin wordt beschreven op welke manier cultuurhistorie een bijdrage kan leveren aan het verkleinen van de stagnatie binnen het proces van beekherstel. Voor dit onderzoek zijn een aantal waterschappen geïnterviewd om te achterhalen hoe zij beekherstelprojecten aanpakken en wat de stagnatie veroorzaakt. Het blijkt dat een gebrek aan draagvlak de grootste oorzaak is van stagnatie. Dit komt, onder andere, doordat belanghebbende partijen soms te laat in het proces worden betrokken en plannen op te weinig belangen zijn gericht. Echter kwamen er met de interviews ook twee projecten aan bod waarbij de plannen breed gedragen waren en gezamenlijk tot stand zijn gekomen. De kern die bij deze projecten tot succes leidde, blijkt gebiedsparticipatie te zijn, waarbij gezamenlijk gezocht wordt naar winwinoplossingen voor alle belanghebbenden. Met het oog op gebiedsparticipatie, wat door de nieuwe omgevingswet in de toekomst alleen maar belangijker wordt, zijn een aantal bestaande participatieve methoden/leidraden beschreven. Met de kern uit deze methoden is een leidraad gemaakt met belangrijke punten hoe een beekherstelproject door middel van gebiedsparticipatie op een duurzame manier aangepakt kan worden en kan rekenen op een breed gedragen plan: Het gebiedsparticipatief beekherstelproces. Aan de hand van deze leidraad, waarin onder andere waardecreatie centraal staat, is beschreven welke bijdrage cultuurhistorie hierin kan hebben en op welke manier deze bijdrage tot stand kan komen. De bijdrage gaat in op het bepalen, behouden en versterken van de identiteit van een gebied (waardecreatie), waarin cultuurhistorie een grote rol speelt. Dit betekent voor waterschappen dat ze open moeten staan voor een bredere interpretatie van cultuurhistorie en dat ze beekherstelprojecten meer als gebiedsdoelstelling moeten gaan aanpakken, waarbij het belang van het waterschap een onderdeel is van een overkoepelend gebiedsbelang.