Samenvatting

Deze scriptie gaat over de textielnijverheid en de lakenloden in Zwolle tussen de periode 1250 en 1850. Lakenloden of textielloden zijn keurmerken die aantonen dat het laken volgens de vastgelegde kwaliteitsregels is geproduceerd. Het probleem is dat er nog maar weinig bekend is over de lakenbewerking en bijhorende productiestappen in Zwolle. De Zwolse textielloden zijn nog niet onderzocht. De doelstelling van dit onderzoek is om informatie en kennis te verzamelen zodat determinatie en datering van de Zwolse lakenloden mogelijk is. Het onderzoek geeft een antwoord op de vraag: ‘Welke informatie bieden de lakenloden over de lakenindustrie in Zwolle?’
 
Alvorens naar textielloden te kijken, is het noodzakelijk om alle deelprocessen van de textielnijverheid te beschrijven. Een uniek tableau dat afkomstig is van het Centraal Museum in Utrecht met zestien afbeeldingen is hiervoor bij uitstek geschikt. Bij de beschrijving zijn historische bronnen en literatuur gebruikt.
Om het onderzoeksdoel op de juiste manier te benaderen, is op micro-, meso- en macroniveau onderzoek uitgevoerd. Daarbij is gebruikgemaakt van literatuuronderzoek, historische bronnen en archeologische verslagen. De gevonden textielloden zijn onderzocht, met elkaar vergeleken en getoetst aan het bronnenmateriaal, geïnventariseerd en gedateerd en tot slot gecatalogiseerd en geregistreerd op verspreidingskaarten.
 
Microniveau
Op microniveau zijn de lakenloodjes van de stad Zwolle bestudeerd. Allereerst zijn historische bronnen geraadpleegd zoals historisch kaartmateriaal, archiefstukken uit het Historisch Centrum Overijssel (HCO) en publicaties, waarbij de publicatie van Posthumus uit 1903 over de Leidse Lakennijverheid de belangrijkste is.
Over de Zwolse textielloden is weinig bekend, net als over de productieprocessen. Door historische bronnen te raadplegen is gedeeltelijk achterhaald welke productiestappen er in Zwolle hebben plaatsgevonden. Een verspreidingskaart geeft inzicht waar precies in en rondom Zwolle de textielloden zijn aangetroffen. Er is duidelijk te zien dat het grootste deel van de Zwolse textielloden uit de binnenstad afkomstig is. Deze loden zijn voornamelijk gevonden tijdens archeologisch onderzoek of door amateurs met behulp van een metaaldetector. Het grootste deel van de textielloden uit de binnenstad is aangetroffen in de bouwput van het voormalige Xenosterrein. Het gaat om achttien textielloodjes die qua formaat veel weg hebben van deelbewerkingsloden. Op de textielloden staat vermoedelijk het stadswapen van Zwolle en een huismerk. Verder onderzoek heeft nog niet uitgewezen, voor welk ’keuronderdeel’ van het verwerkingsproces deze textielloodjes hebben gediend.
 
Mesoniveau
Op mesoniveau zijn de steden Amsterdam en Leiden bekeken. Hierbij is eerst vanuit een historisch oogpunt gekeken. De raamvelden lagen aan de rand van de steden. Vermoedelijk zijn deze velden gekozen, omdat daar nog de meeste open ruimten waren. Ook de bleekvelden en de ververijen bevonden zich buiten of net aan de rand van het centrum. Deze keuze om dit juist daar te doen was om verontreiniging van de andere grachten te voorkomen. Het vervuilde water werd namelijk geloosd op de stadsgracht. Uit het onderzoek is gebleken dat de gevonden textielloden van Leiden en Amsterdam veelal toe te schrijven zijn aan de productiestappen. Zo zijn er zowel van Leiden als van Amsterdam verfloden bekend. Ook zijn er staalloden bekend die de diverse kleurstadia onderscheiden. Dit onderscheid is duidelijk aan te tonen bij de Amsterdamse staalloden. Ook is een verspreidingskaar