Samenvatting

Ik heb mijn vierdejaarsstage gelopen op Kindercentrum De Vlinderberg in Tilburg. De Vlinderberg is één van de locaties van Kinderstad. De directie heeft besloten om van De Vlinderberg een VVE-locatie te maken. VVE staat voor Voor- en Vroegschoolse Educatie en is vooral gericht op het vroegtijdig opsporen en bestrijden van onderwijsachterstanden. Het doel van VVE is dan ook om jonge kinderen in een achterstandssituatie optimale ontwikkelingskansen aan te bieden. In mijn scriptie ben ik alleen dieper ingegaan op de achterstand in de taalontwikkeling, omdat het anders veel te breed werd.

De vraag die centraal staat in mijn scriptie is: 'Waaruit blijkt dat De Vlinderberg een geschikte locatie is om met VVE te werken?' Om een antwoord te kunnen gegeven ben ik gaan kijken naar wat bekende theoretici over de taalontwikkeling te zeggen hebben, naar hoe de taalontwikkeling verloopt, naar de verschillende VVE-programma's en naar wat de werknemers van De Vlinderberg vinden van het werken met VVE.

De cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget verloopt in vier fasen. De cognitieve ontwikkeling heeft te maken met de ontwikkeling van het denken, de taal en andere functies, zoals aandacht en geheugen. Ieder kind doorloopt stapsgewijs en in een vaste volgorde de fasen van de cognitieve ontwikkeling. Maar de snelheid waarop dat gebeurt verschilt per individu. De vier fasen waar Piaget het over heeft zijn de sensomotorische fase, preoperationele fase, de concreet-operationele fase en de formeel-operationele fase. Volgens B. F. Skinner wordt taal, net als al het andere gedrag, verworven door middel van operante conditionering. Chomsky gaat uit van de veronderstelling dat kinderen niet blanco ter wereld komen. Hij veronderstelt bij mensen een aangeboren mogelijkheid om taal te verwerven, die alleen tot ontwikkeling komt als kinderen in een talige omgeving opgroeien. Binnen het interactionisme bestaat een tweedeling over de taalontwikkeling. Het ene deel van de interactionistische theorie gebruikt het informatieverwerkingsperspectief voor taalontwikkeling. Het andere deel benadrukt de sociale interactie. En volgens Vygotsky leren kinderen taal via interactie met volwassenen in hun omgeving.

De taalontwikkeling van jonge kinderen verloopt in vier fasen. In de voortalige periode komt de fonologische ontwikkeling op gang. Bij de fonologische ontwikkeling gaat het om de klanken die een kind kan maken. Vervolgens komt in de vroegtalige periode de semantische ontwikkeling op gang. De semantische ontwikkeling komt op gang wanneer de klanken die een kind maakt een betekenis krijgen. In de periode van differentiatie komen de syntactische en morfologische ontwikkeling op gang. De syntactische ontwikkeling gaat over de regels van de zinsbouw en de morfologische ontwikkeling gaat over de verbuigingen en vervoegingen van woorden. Samen vormen syntaxis en morfologie de grammatica. In de periode van voltooiing wordt het aantal woorden dat het kind kan gebruiken enorm uitgebreid. Met het toepassen van de grammaticale regels heeft het kind tot zijn zesde jaar nog moeite. Het is heel normaal dat het kind in deze fase nog een aantal vergissingen maakt.

De VVE-programma's worden aangeboden op een voorschoolse voorziening en lopen door tot in de eerste twee groepen van de basisschool. Voorbeelden van VVE-programma's zijn Kaleidoscoop, Piramide en Startblokken & Basisontwikkeling.

Uit onderzoek blijkt dat de kinderen die meegedaan hadden aan een VVE-programma een vooruitgang hadden geboekt in hun taalontwikkeling in vergelijking met kinderen die niet meegedaan hadden aan zo'n programma. Verder bleek uit onderzoek dat Kaleidoscoop en Piramide op de lange termijn een positief effect hebben. Wanneer de kinderen in groep twee van de basisschool getoetst werden bleek bij hen de achterstand met een jaar te zijn teruggelopen. Bij Startblokken & Basisontwikkeling heeft nog geen externe evaluatie plaatsgevonden. Maar bij eigen onderzoek werden ook positieve effecten gevonden bij de kinderen die deelgenomen hadden aan deze programma's.

Er is een kwalitatief onderzoek gedaan. De vragenlijst werd afgenomen om inzicht te krijgen in wat de werknemers er van vinden om van De Vlinderberg een VVE-locatie te maken en hoe zij het vinden om met VVE te werken. Verder wordt er ook gekeken of het gezien de taalontwikkeling van de kinderen die naar De Vlinderberg komen nuttig is om met VVE te werken.

Naar aanleiding van deze scriptie kan het volgende antwoord gegeven worden op de eerder gestelde vraag: De Vlinderberg staat in een achterstandswijk en een aantal kinderen die naar De Vlinderberg komen worden door de werknemers verdacht van een achterstand in hun taalontwikkeling. Door te werken met VVE zijn de werknemers beter in staat om die ontwikkelingsgebieden te stimuleren waar extra behoefte aan is. En als laatste punt werd genoemd dat binnen Kinderstad opvoeden gezien wordt als een activiteit die zich richt op het meegeven van de bagage aan kinderen die zij nodig hebben om in de samenleving volwaardig te kunnen functioneren.