Samenvatting

Dit onderzoek biedt inzichten en instrumenten om beter tegemoet te komen aan speciale onderwijs- en ondersteuningsbehoeften van de hoog- en meerbegaafde leerlingen in het voortgezet onderwijs. Op de school waar ik werkzaam ben is een verrijkingsprogramma opgezet waar hoogbegaafde en cum laude leerlingen elkaar treffen om op cognitief en sociaal vlak uitgedaagd te worden; het Traject op Maat (TOM) programma. In klas 2 en 3 zien we een plotselinge terugloop van het aantal leerlingen dat deelneemt aan het verrijkingsprogramma. Voor de school is het belangrijk om inzicht te krijgen in de oorzaken die hieraan ten grondslag liggen en – nog belangrijker – hoe deze trend kan worden doorbroken. Dit gegeven vormt de aanleiding voor dit onderzoek. Eerst wordt vanuit een theoretisch kader het begrip hoogbegaafdheid gedefinieerd en worden factoren belicht die hier invloed op uitoefenen. Vervolgens wordt het begrip motivatie toegelicht en gerelateerd aan hoogbegaafdheid. Middels een enquête zijn motivaties van leerlingen geïnventariseerd die inzicht geven in mogelijke oorzaken van de terugloop in deelname. Deze enquête heeft tevens data opgeleverd die hebben geleid tot een ontwerp van motivatie bevorderende interventies. Geconcludeerd kan worden dat verrijkingsactiviteiten beter afgestemd kunnen worden op de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften van de individuele TOM-leerling. Het kan stimulerend werken om een TOM-leerling te koppelen aan een persoonlijk begeleider die de dialoog tussen leerling en leerstof levend houdt. Als uitdaging om alle leerlingen optimale ontwikkelingskansen te bieden, is het aan te bevelen dat motivatie bevorderende interventies door het gehele docententeam en door ouders worden gedragen. Als hoogste prioritering wordt aanbevolen om verrijkingsactiviteiten op te nemen in het curriculum opdat iedere leerling tot leren kan komen in de reguliere lessen en iedere docent betrokken wordt bij het leerproces van alle leerlingen,… dus ook van de hoogbegaafde leerlingen