Samenvatting

Het lectoraat Kantelende Kennis houdt zich bezig met processen rondom 'samen leren'. In deze sessie presenteren we de resultaten van ons onderzoek naar de kritische factoren voor samen leren. In welke mate spelen (theoretische) begrippen zoals eigenaarschap, vitaliteit en complexiteit een rol bij het succesvol samen leren?

context
Samen met leraren en lerarenopleiders is een methode ontwikkeld waarmee teams of groepen opleiders (SLB-ers, mentoren) samen met hun studenten op een onderzoekende manier hun onderwijspraktijk verbeteren. De maakbaarheid van de lerarenopleiding als krachtige leeromgeving wordt vergroot door samenspraak tussen studenten en opleider.
De methode is ontwikkeld vanuit theoretische inzichten over collectief leren. Belangrijke aspecten daarbij zijn invloed, belang, samenwerking,vitaliteit en complexiteit. Met bijvoorbeeld invloed refereren we aan Lundy (2005) en Guba & Lincoln (1989): wie is stakeholder en wiens stem wordt gehoord? Kunnen studenten en opleiders hun invloed doen gelden? Vitaliteit gaat over de energie in het samen leren (Wielinga 2001, 2008). En met complexiteit doelen we op de manier waarop de groepsleden hun proces afronden: kijken ze terug op het proces én de opbrengst? (double loop-leren, zie Argyris & Schön, 1978).
De methode om samen onderzoekend te leren is in de praktijk tot stand gekomen door het uitvoeren van negen pilots op pabo's. Onze onderzoeksvraag is: 'in welke mate vindt collectief leren in groepen studenten en/of opleiders plaats en hoe wordt het proces door de deelnemers ervaren?'
Elke pilot is intensief gevolgd en beschreven. Casusverslagen vormen de input voor het onderzoek. Er is een analysekader ontwikkeld waarin elk theoretisch begrip is geoperationaliseerd (rubrics). Met behulp van het analysekader is bepaald in welke mate er in de casussen sprake was van collectief leren.
De resultaten laten zien dat de kritische factoren voor collectief leren een belangrijke rol spelen bij de mate waarin het proces door de deelnemers gewaardeerd wordt. Verder levert het onderzoek een uitgebreide lijst op van de 'do's en don'ts' voor samen leren in de lerarenopleiding. Deze lijst wordt gepresenteerd.
We zien mogelijkheden om het analyse-instrument toe te passen als monitorings instrument waarmee groepen binnen de lerarenopleiding aan hun collectieve leerproces richting kunnen geven. Het toepassen van onze methode voor collectief leren kan een krachtig middel zijn voor lerarenopleiders om samen hun onderwijspraktijk te verbeteren. De methode is ontwikkeld vanuit theorie (wetenschap) en is toepasbaar in allerlei situaties in de praktijk.