Samenvatting

Op het Yop-project worden jongeren, die uitgevallen zijn uit het voortgezet onderwijs of mbo niveau 1, via een individueel traject naar het mbo begeleid. De vraag lag er vanuit het Yop om inzicht te krijgen in de lange termijn resultaten van het project. Het doel van dit afstudeeronderzoek is dan ook om een duidelijk beeld te geven van de opbrengsten van het Yop, en dan met name over de mate van succes in het vervolgonderwijs. Hieruit is de volgende onderzoeksvraag voortgekomen:

"In hoeverre versterkt het Yop-project deelnemende jongeren in de leeftijd van 15 en 16 jaar, opdat zij de doelstelling van het project bereiken, namelijk het behalen van een diploma op het MBO niveau 1 of 2, en wat kan er gebeuren om de effectiviteit te verhogen?"

Jongeren zijn tot hun 18e verplicht om een volledig onderwijsprogramma te volgen dat gericht is op het behalen van een startkwalificatie. De meeste jongeren op het Yop-project behoren tot de groep voortijdig schoolverlaters die het verste weg zijn van het behalen van een startkwalificatie: zij verlaten het voorgezet onderwijs zonder enig diploma. De oorzaak van het voortijdig schoolverlaten verschilt per persoon. Meestal is er bij de jongere sprake van een combinatie van school/leer-problemen, psychosociale of sociaal-emotionele problemen en gedragsproblemen. Ook de school speelt een rol in het al of niet escaleren van het gedrag.
In de literatuur zijn verschillende succesfactoren gevonden die van invloed zijn bij de opvang en begeleiding van voortijdig schoolverlaters. Preventieve programma's zijn veel effectiever dan curatieve programma's zoals het Yop. Wellicht zou een deel van de Yop-leerlingen niet uit het onderwijs gevallen zijn als er in de zorgstructuur op het voortgezet onderwijs meer aandacht zou zijn voor de problematiek van deze leerlingen: vaak is de zorg op scholen meer gericht op leerproblematiek en (te) weinig op gedragsproblematiek.
De aanpak op het Yop omvat de meeste aspecten die uit de literatuur succesvol bleken in de begeleiding van vsv'ers. Het toepassen van financiële prikkels gebeurt nog niet.
Uit het onderzoek blijkt dat slechts 23% de doelstelling bereikt heeft. Echter, deze kan nog door 60% bereikt worden, omdat een deel van de jongeren nog bezig is met een opleiding. Veel jongeren stopten met de opleiding waarmee ze begonnen zijn, vaak omdat zij een verkeerde studiekeuze gemaakt hebben. Met name leerlingen die naar mbo niveau 2 gingen, vielen uit het onderwijs. Toch zouden zij dit niveau qua intelligentie wel aan moeten kunnen. Knelpunten voor hen zijn het nemen van eigen verantwoordelijkheid en het beschikken over probleemoplossende vaardigheden. Meer aandacht voor deze vaardigheden is dan ook een aspect dat terugkomt in de aanbevelingen voor het Yop. Ook moeten de jongeren op het mbo beter begeleid worden, met aandacht voor generalisatie van de op het Yop aangeleerde vaardigheden en met betere loopbaanbegeleiding. Bij jongeren die maar kort op het Yop hebben gezeten, maar toch moeten uitstromen, moet deze begeleiding extra intensief zijn.
Het wel of niet bereiken van de doelstelling van het Yop blijkt géén verband te hebben met het wel of niet succesvol vinden van het Yop. Het Yop-project versterkt de jongeren wel degelijk, met name in hun persoonlijke groei. Ook hebben de jongeren op het moment van uitstromen een toekomstperspectief. Zij hebben dus nog andere belangen buiten het behalen van een diploma. Een belangrijke aanbeveling is dan ook dat er veel meer aandacht moet komen voor de behoeften van gedragsmoeilijke leerlingen in preventieve maatregelen. Dit zal effectiever en efficiënter zijn. Het doel van het Yop zal nooit voor alle deelnemers bereikbaar zijn. Maar het is een mooi streven en zolang er dankzij het Yop persoonlijke doelen bereikt worden, is het voor veel jongeren toch een succesvol project.