Samenvatting

Steeds vaker ontstaat er bij de verdeling van erfenissen onenigheid tussen de potentiële begunstigden. Vaak gaat het om oud zeer in de familie, waarbij de één de ander minder gunt, of zichzelf achtergesteld voelt. Om veel ellende over de erfenis te voorkomen kan de persoon die de erfenis achterlaat, de zng. 'erflater' verschillende bepalingen opnemen in zijn testament. De meeste bepalingen laten de ontvanger echter vrij te bepalen wat er met de ontvangen erfenis moet gebeuren na het overlijden van de ontvanger. Eén van de mogelijkheden om in te kunnen grijpen in de erfopvolging, en daarmee te bepalen wat er na het overlijden van de ontvanger met de erfenis moet gebeuren, is door middel van het fideï commis.
Een fideï commis is een making waarbij de erflater tweemaal of vaker over dezelfde zaak beschikt. De erflater kan daarmee bepalen dat zijn vermogen naar erfgenaam A gaat, en na het overlijden van A aan erfgenaam B moet toekomen. Daarmee is A de zgn. 'bewaarder' en B 'de verwachter'. Binnen een fideï commis mag de bewaarder het geërfde ook echt alleen bewaren niet gebruiken. Wil de erflater dat erfgenaam A het geërfde wel mag gebruiken, dan kiest de erflater voor het fideï commis de residuo. Als erfgenaam A besluit het geërfde, bijvoorbeeld het huis, te verkopen, dan valt de opbrengst van het huis binnen de fideï commissaire making. Dit wordt als zaaksvervanging gezien. Dit is ook het geval als de erfgenaam vruchtgebruik heeft op het huis.
Het fideï commis is een goede manier om het familievermogen te beschermen. Door ook de erfopvolging te regelen kan bijvoorbeeld voorkomen worden dat familievermogen na het overlijden van één van de kinderen, bij de partner van het kind terecht komt. Of bij de familie van een ex-partner. Ook bij kinderloze echtparen kan door middel van het fideï commis exact bepaald worden wat er met het vermogen moet gebeuren na het overlijden van de langstlevende partner.
Doordat bij een fideï commissaire making tweemaal over het vermogen wordt beschikt, zal ook tweemaal een voor het successierecht belastbare overgang plaatsvinden. Dit kan zowel fiscale voor- als nadelen opleveren. Voordelen wanneer de verwachter ten opzicht van de bezwaarde in een minder gunstig tarief voor het recht van successie valt dan ten opzichte van de insteller. Voordelen kunnen zich ook voordoen indien er internationale verhoudingen spelen. Fiscale nadelen treden op wanneer de verwachter ten opzichte van de bezwaarde in een gunstiger tarief valt dan ten opzichte van de insteller. Bijvoorbeeld bij het nalaten van het vermogen aan kleinkinderen. Een ander nadeel is het feit dat bij een fideï commissaire making de waarde van de bezwaarde goederen voor de heffing van het successie- en schenkingsrecht de waarde is ten tijde van het overlijden van de erflater. In sommige gevallen is het dan beter niet te kiezen voor een fideï commissaire making, maar een vruchtgebruik testament op te stellen.