Samenvatting

Deze onderzoek richt zich op het versterken van dagstructuur en motivatie van cliënten binnen
woonlocatie Paddepoel van zorginstelling La Hacienda. Sinds de afschaffing van het
beloningssysteem, dat jarenlang door cliënten werd ervaren als stimulans voor het uitvoeren van
huishoudelijke taken, ondervinden zowel cliënten als begeleiders knelpunten. Dit beloningssysteem
hield in dat de cliënten zakgeld ontvingen inruil voor het doen van hun weektaken. De cliënten tonen
sindsdien minder initiatief en houvast in hun dagelijks functioneren, terwijl begeleiders zoeken naar
alternatieve manieren om structuur te bieden en motivatie te vergroten zonder het gebruik van
financiële prikkels.
Het onderzoek is uitgevoerd met behulp van het Double Diamond-model (Van ’t Veer, Wouters,
Veeger, & Van der Lugt, 2020), een ontwerpgericht proces dat bestaat uit vier fasen: Discover,
Define, Develop en Deliver. Binnen dit onderzoek zijn deze fasen vertaald naar de begrippen
verkennen, afstemmen, ontwerpen en testen. Het model bood een duidelijke leidraad bij het
systematisch analyseren van het vraagstuk, het ontwikkelen van oplossingsrichtingen en het toetsen
van deze oplossingen in de praktijk. In dit verslag vormen hoofdstuk 2 en hoofdstuk 3 de invulling
van de eerste en de tweede diamant van het model. In hoofdstuk 2, waarin het verkennen en
afstemmen centraal stonden, is door middel van interviews, observaties en literatuuronderzoek de
huidige situatie uitgebreid geanalyseerd en zijn de behoeften en knelpunten van cliënten en
begeleiding inzichtelijk gemaakt. In hoofdstuk 3 komen de onderdelen ontwerpen en testen aan bod,
waarin op basis van de opgedane inzichten concrete oplossingsrichtingen zijn ontwikkeld,
geëvalueerd en vertaald naar een passend product. Voor het ontwerp- en testproces is in hoofdstuk 3
gebruikgemaakt van Design Thinking (Hogeschool van Amsterdam, 2022). Deze methode sloot goed
aan bij de tweede diamant van het Double Diamond-model door het mensgerichte en creatieve
karakter.
Uit het onderzoek bleek dat het wegvallen van het beloningssysteem geleid heeft tot taakontwijking,
een negatieve groepsdynamiek en een sterke afname van motivatie. Cliënten gaven aan moeite te
hebben met het aanbrengen van ritme en overzicht, terwijl begeleiders aangaven dat een eenduidige
methodiek ontbrak om jongeren effectief richting zelfstandigheid te begeleiden. De doelgroep van La
Hacienda locatie Paddepoel bestaat uit jongeren tussen de 16 en 26 jaar met complexe problematiek,
waaronder ADHD, stemmingsstoornissen, hechtingsproblematiek, ASS en vaak bijkomende
gedragsproblemen. In dit onderzoek richten wij ons dus ook op jongeren in deze leeftijdscategorie.
Veel van deze cliënten hebben moeite met het structureren van hun dag, het reguleren van emoties en
het nemen van verantwoordelijkheid, wat hun ontwikkeling richting zelfstandigheid bemoeilijkt.
Gezien hun leeftijd en de benadering vanuit de begeleiding is er voor gekozen om deze groep vanaf
dit punt in de scriptie aan te duiden als 'jongeren'.
In het onderzoek stonden de kernwaarden van het sociaal werk – autonomie, participatie en sociale
rechtvaardigheid – centraal. Vanuit deze waarden is samen met jongeren en begeleiders een concreet
adviesproduct ontwikkeld, bestaande uit een gezamenlijk schoonmaakrooster en een
begeleidershandleiding. Het visueel ondersteunde rooster helpt jongeren verantwoordelijkheid te
nemen voor gezamenlijke taken en bevordert een voorspelbare dagstructuur. De handleiding
ondersteunt begeleiders bij het motiveren van jongeren zonder gebruik te maken van extrinsieke
beloningen en biedt handvatten om structuur aan te brengen en om te gaan met weerstand.
De evaluatie toonde positieve effecten. Jongeren voelden zich meer betrokken bij hun woonomgeving
en ervaarden meer overzicht door het rooster. Begeleiders gaven aan dat de handleiding hen
ondersteunt bij het structureren van de dagelijkse begeleiding en het stimuleren van jongeren zonder
financiële beloningen.
Het onderzoek concludeert dat het ontwikkelde product bijdraagt aan een stabiele dagstructuur,
versterkte motivatie en een verbeterde groepsdynamiek binnen de woongroep. Aanbevolen wordt om
het schoonmaakrooster en de handleiding structureel te implementeren binnen het begeleidingsbeleid
van La Hacienda. Daarbij is het van belang om het product flexibel aan te passen aan de specifieke
behoeften van jongeren met bijvoorbeeld ASS, hechtingsproblematiek of meervoudige
gedragsproblematiek. Het is daarnaast wenselijk om begeleiders te trainen in het effectief toepassen
van de methode en te zorgen voor afstemming met ketenpartners, zoals ambulante hulpverlening en
onderwijsinstanties, om de doorwerking van de aanpak te versterken.