Samenvatting

Deze scriptie onderzoekt hoe slachtoffers van ex-partnerstalking in Nederland betekenis geven aan het proces dat zij doormaakten, vanaf het begin van de relatie tot aan hun huidige situatie, en welke psychologische en sociale factoren dit proces beïnvloeden. In tegenstelling tot bestaande literatuur, die vooral de pleger of impact belicht, staat hier het perspectief van het slachtoffer centraal. Vanwege de maatschappelijke urgentie rondom vertraagde erkenning en tekortschietende hulp, is dit onderzoek uitgevoerd binnen de Innovatiewerkplaats Zorg & Veiligheid van de Hanzehogeschool, met als doel bij te dragen aan beter begrip en effectievere ondersteuning.
In deze kwalitatieve studie zijn tien slachtoffers en zes professionals geïnterviewd. Thematische analyse van de data leidde tot het Belevingsmodel van Ex-partnerstalking (zie Bijlage 1: Belevingsmodel van Ex-partnerstalking), dat het proces beschrijft in acht opeenvolgende fasen, verdeeld in een pre- en post-fase. In de pre-fase ontwikkelt zich een relatie met een sterke hechting die geleidelijk verandert in ongemak en controlerend gedrag, resulterend in een confrontatie en relatiebreuk. De post-fase start met zichtbaar stalkingsgedrag, gevolgd door het besef van de ernst, het stellen van grenzen, het ondernemen van actie, en uiteindelijk het herstel waarbij slachtoffers hun leven opnieuw vormgeven.
Hoewel de fasen elkaar logisch opvolgen, verschillen de ervaringen, emoties en handelingsbereidheid sterk. Psychologische factoren zoals angst, schuld, schaamte, loyaliteit, zelftwijfel en uitputting beperken het vermogen van slachtoffers om hun situatie als onveilig te herkennen en hierop te reageren. Deze interne barrières worden versterkt door sociale invloeden zoals manipulatie door de (ex-)partner, gedeeld ouderschap, sociale isolatie, maatschappelijke verwachtingen en gebrek aan erkenning. Erkenning en actie volgen vaak pas na een doorbraakmoment, meestal getriggerd door escalatie of dreiging richting naasten, waarbij externe validatie een cruciale rol speelt.
Hoewel de bevindingen aansluiten bij bestaande theorieën zoals het Transtheoretisch Model van Gedragsverandering, de Cyclus van Geweld en traumabinding, biedt dit onderzoek ook nieuwe inzichten. Ex-partnerstalking is een langdurig, emotioneel complex proces waarin slachtoffers worden belemmerd door een samenspel van psychologische en sociale factoren. Drie onderbelichte aspecten springen daarbij naar voren. Ten eerste ontwikkelen slachtoffers ambivalente gevoelens door subtiele manipulatie en hun eigen intuïtie, wat leidt tot twijfel aan hun waarneming en vervreemding van grenzen; erkenning door een autoriteit is daarbij cruciaal om slachtofferschap te bevestigen en actie te kunnen ondernemen. Daarnaast ontstaat er een behoefte aan schijnveiligheid, waardoor contact met de ex-partner blijft bestaan en dit vaak onterecht wordt gezien als medeplichtigheid. Tot slot leidt langdurige stalking tot psychische uitputting, waardoor slachtoffers de energie en het vertrouwen missen om juridische stappen te zetten.
Op basis van de bevindingen wordt aanbevolen het Belevingsmodel van Ex-partnerstalking verder te vertalen naar concrete interventies en preventieve maatregelen per fase, zodat professionals gerichter kunnen signaleren en begeleiden, en beter aansluiten bij de beleving en behoeften van slachtoffers. Daarbij is traumabewuste, vasthoudende ondersteuning essentieel, net als aandacht voor de rol van naasten in het bevorderen van bewustwording en erkenning. Voor vervolgonderzoek is validatie van het model gewenst, evenals aandacht voor mannelijke en cultureel diverse slachtoffers, zodat ondersteuning inclusiever en effectiever kan worden ingericht. Met samenvatting in het Engels. Includes a summary in English.