Samenvatting

De ontwikkeling van BIM is in de gehele bouw in volle gang. Opdrachtgevers die het toepassen van BIM voorschrijven en de mogelijke voordelen die BIM biedt, zijn aanleiding geweest om onderzoek te doen of Zwaluwe hier in de nabije toekomst gebruik van kan gaan maken. Het scala aan mogelijkheden die het concept biedt, vereist een verzorgde aanpak van de implementatie.

Het struikelblok waardoor implementatie nog niet is opgestart, is het ontbreken van de benodigde basiskennis over BIM. De voornaamste doelstelling van dit afstudeeronderzoek ligt in het oplossen van dit probleem, aangevuld met onderzoek naar onderzoek bij vaste partners van Zwaluwe. Naast onderzoek naar deze aspecten, wordt aan de hand van een pilot project getoetst welke mogelijkheden direct bruikbaar zijn tijdens de werkvoorbereiding en welke gevolgen de implementatie voor de organisatie heeft.

Als startpunt voor dit onderzoek is een referentiekader gecreëerd door het uitwerken van een pilot project, op basis van de basiskennis BIM van de student. Het traditioneel ontwerp van 9 woonwagenwoningen is omgezet naar een BIM, op de manier zoals dat op de Hogeschool in het voorgaande semester is geleerd.

Werkvoorbereiders en projectleiders zijn gevraagd welke potentiele mogelijkheden van BIM zij verwachten te gebruiken tijdens hun werkzaamheden en wat de mogelijke voor- en nadelen hiervan zijn. Het vergroten van het inzicht in het ontwerp was de enige wens waar het model aan voldeed, met behulp van de op dat moment bekende mogelijkheden van BIM. Het model bleek niet toereikend te zijn om te voldoen aan de belangrijkste wensen; clash-control uitvoeren, hoeveelheden bepalen, verhogen van detailniveau en verbeteren van documentenbeheer.

Onderzoek bij vaste bouwteampartners; opdrachtgevers, architecten, constructeurs en installateurs werd aangevuld met eigen onderzoek. Dit heeft geleid tot een totaalbeeld van de mogelijkheden van BIM en hoe deze mogelijkheden in de praktijk worden toegepast. Ook is ontdekt dat vaste opdrachtgevers van Zwaluwe BIM nog niet voorschrijven en dat de overige partijen, op positieve uitzonderingen na, wellicht te weinig ervaring hebben op het gebied van BIM om Zwaluwe hierin te ondersteunen. Omdat samenwerking binnen een BIM project van groot belang is, was aanvullend onderzoek nodig zijn om te ontdekken met welke (nieuwe) partners BIM projecten opgestart kunnen worden.

Tijdens het omzetten van het traditionele ontwerp van 6 patiowoningen naar BIM, zijn de gevonden mogelijkheden getoetst. Daaruit is gebleken dat direct gebruik kan worden gemaakt van het volgende:
- Inzichtelijkheid in het ontwerp vergroten (door gebruik te maken van een 3D model);
- Hoeveelheden bepalen, ten behoeve van calculatie en inkoop;
- Wijzigingen in modelversies controleren;
- Ontwerp verder geoptimaliseerd aanleveren aan werkvoorbereiding, door fouten in eerder stadium te ontdekken.
De wensen van de werkvoorbereiders bleken bij het uitwerken van het pilot project niet reëel. Zonder kennis van detailniveaus te hebben, bleken zij in de bestekfase een model met LOD 400 niveau te verwachten, waar LOD 300 in deze fase gebruikelijker is. Onderzoek bij bouwteampartners heeft uitgewezen dat het detailniveau van het model pas voldoet aan deze wensen, wanneer onderaannemers en leveranciers informatie toevoegen aan het model en de werkvoorbereidingsfase dus is opgestart.

Clash-control kan pas door Zwaluwe worden uitgevoerd na het aanschaffen van software en eventueel het volgen van trainingen. Voordat hier uitgebreider onderzoek naar is gedaan zal clash-control aan externe partijen worden uitbesteed. Ditzelfde geldt voor modelleren van ontwerpen, of productietekeningen voor deelconstructies. Ook hiervoor dient Zwaluwe nog een beslissing te maken in de aan te schaffen software. Tot die tijd zal modelleren worden uitbesteed aan externe partijen, of een partij binnen het bouwteam. Door de eerstvolgende BIM projecten op deze manier op te starten, loopt Zwaluwe zo min mogelijk risico en kunnen de kosten worden beperkt door investering op projectbasis.

Naast de benoemde mogelijkheden, zijn er ook wensen die nog niet haalbaar zijn: het verwerken van kopers-opties en het verbeteren van documentenbeheer.

Door het uitwerken van dit pilot project is gebleken dat BIM voornamelijk mogelijkheden en dus voordelen biedt aan ontwerpende partijen. Voordelen voor aannemers komen pas later in het proces.
De huidige kwaliteitsbewaking van Zwaluwe richt zich voornamelijk op de uitvoeringsfase bij een traditioneel aanbesteed project. Echter zal bij een BIM project meer nadruk liggen tijdens de ontwerp- en ontwerpoptimalisatiefase. De huidige hulpmiddelen van Zwaluwe zullen moeten worden aangevuld met nieuwe contractsjablonen en BIM-protocollen, om de kwaliteit gedurende het gehele proces te kunnen bewaken.

Net als bij de ketenpartners zullen de rollen enigszins wijzigen, in het geval van Zwaluwe in het bijzonder de rol van werkvoorbereider en projectleider. Pas wanneer het merendeel van de opdrachten in BIM worden gerealiseerd, is het haalbaar een rol te creëren als BIM-manager. Tot die tijd zullen de BIM-specifieke werkzaamheden worden uitgevoerd door de huidig aanwezige functies.

Een belangrijke vraag welke tijdens dit onderzoek is ontstaan, is hoe de bouwtechnische kennis bij werkvoorbereiding op peil gehouden kan worden. Door de introductie van BIM, bestaat de kans dat werkvoorbereiding en uitvoering verder uit elkaar gehaald worden.