Samenvatting

De Diamant-groep is een leerwerkbedrijf dat personen met een afstand tot de arbeidsmarkt op verschillende manieren helpt te participeren op deze arbeidsmarkt. Dit doet zij door verschillende re-integratietrajecten aan te bieden waar mensen met behoud van uitkering lerend werken. Uit verschillende hoeken klinken geluiden over een ongewenst neveneffect van het inzetten van deze voorzieningen: verdringing. Dit fenomeen betekent dat mensen die met behoud van uitkering werken ervoor zorgen dat loonbare arbeid verdwijnt; een situatie welke uiteraard tegengegaan dient te worden. Om dit tegen te gaan, heeft de SP een initiatiefwetsvoorstel ingediend, genaamd Wet verdringingstoets, welke er voor moet zorgen dat verdringing in de toekomst niet meer voor kan komen. Dit wetsvoorstel pleit voor een aanvulling op de huidige Participatiewet, dat als doel werken boven inkomen heeft. Nu blijkt dat dit werken ten koste gaat van inkomen, ziet de initiatiefnemer noodzaak de relatief jonge Participatiewet aan te vullen. Als dit wetsvoorstel wet wordt, zullen re-integratietrajecten en de tegenprestatie naar vermogen middels 5 criteria worden getoetst op verdringing. Deze houden in het kort in dat er geen sprake mag zijn van oneerlijke concurrentie, geen vermindering van arbeidsvoorwaarden van het bestaande personeelsbestand, geen verlies van vacatures, geen verschuiving van betaald naar onbetaalde arbeid en er mag geen winst behaald worden met de inzet van mensen die werken met behoud van uitkering. Wanneer aan 1 van deze criteria voldaan is, kan het traject niet doorgaan. Het afwijzen of het stopzetten van een bestaand traject zal een verplicht karakter krijgen voor gemeenten.

Het ´´Nieuw OndersteuningsModel Arbeidsmarkt´´ (NOMA) is een beleidsplan opgesteld door de gemeente Tilburg en enige buurgemeenten welke moet bijdragen aan een beter verloop van personen in de bijstand naar de arbeidsmarkt. Op basis van dit beleid hebben gemeenten een contract afgesloten met de Diamant-groep dat beknopt samengevat inhoudt dat de Diamant-groep de verantwoordelijkheden wat betreft de uitvoering van dit model op zich neemt. In het kort houden deze verantwoordelijkheden in dat de Diamant-groep een aangemeld persoon in de bijstand binnen één jaar arbeidsfit dient te krijgen middels passende trajecten. Tevens is de toets op verdringing één van deze verantwoordelijkheden.

Hoewel er meerdere trajecten binnen de Participatiewet bestaan, is na onderzoek gebleken dat er momenteel twee vormen van werken met behoud van uitkering bij de Diamant-groep worden aangeboden: de proefplaatsing en de werkervaringsplek (hierna: WEP). De proefplaatsing houdt in dat de opdrachtgever of externe werkgever een vacature open heeft staan waarbij hij het voornemen heeft deze in te vullen met iemand vanuit de bijstand. Om echter zeker te zijn dat iemand geschikt is voor de bedongen arbeid, kan de werkgever verzoeken deze persoon voor een periode van meestal drie maanden op proef te laten werken. Omdat de proefplaatsing niet wordt ingezet om iemand arbeidsfit te krijgen, hij is dit immers al, draagt de Diamant-groep geen verantwoordelijkheden wat betreft dit instrument. Deze blijven bij de instantie die het instrument inzet: de gemeente.

De WEP is een instrument waarbij de Diamant-groep wel de verantwoordelijkheid wat betreft de uitvoering draagt. Op verschillende werkplekken, die oplopen qua inzet van begeleiding, worden personen met behoud van uitkering tewerk gesteld. Deze plekken duren drie maanden die, bij uitzondering, nogmaals met drie maanden verlengd kunnen worden. Op sommige plekken werken zij mee met de werkzaamheden die de reguliere krachten ook uitvoeren. Dit gebeurt dan onder intensieve begeleiding. Op andere plekken wordt gewerkt in een geheel offline proces. Dit gebeurt met minder begeleiding. Op beide plekken wordt getracht de boventalligheid van werkzaamheden te waarborgen. Wanneer dit niet gebeurt, is er sprake van verdringing.

Om verdringing tegen te gaan, worden door de Diamant-groep al maatregelen getroffen. Zo wordt er gekeken of er een vacature openstaat alvorens iemand te plaatsen bij een reguliere werkgever. Als dit het geval is, gaat de plaatsing niet door. Tevens kan een WEP geen doorgang vinden wanneer blijkt dat het de werkgever alleen te doen is om gratis krachten.

Wanneer de werkwijze van de Diamant-groep naast de criteria van de Wet verdringingstoets wordt gelegd, kan er worden gezegd dat er intern geen sprake is van verdringing. Er moet echter op worden gewaakt dat dit zo blijft, gezien de uitstroom van de Sw-populatie. Extern is waar het probleem zich wel voordoet. Er is gebleken van verdringing op een externe plaats waar de betrokkene met weinig of geen begeleiding naast reguliere krachten werd gezet om hetzelfde werk uit te voeren. Hoewel dit niet direct tot baanverlies leidt, omdat er geen vacatures openstaan, is er wel sprake van een hoger rendement met dezelfde loonkosten, hetgeen ongeoorloofde winst betekent. Aan te bevelen valt de werkzaamheden zo om te buigen dat deze geen of minimale loonwaarde hebben.

Ook de tegenprestatie naar vermogen kan door de Diamant-groep worden aangeboden wanneer de gemeente dit verzoekt. Buiten de wettelijke vereisten heeft de jurisprudentie een aantal aanvullende vereisten geformuleerd. Het is aan te bevelen deze vereisten uit te werken in een concreet plan, zodat de opdrachtgever een concreet kader heeft waarbinnen gewerkt dient te worden bij de inzet van deze tegenprestatie.