Samenvatting

De hoeveelheid digitaal beschikbare informatie neemt exponentieel toe en het wordt daarmee moeilijker om te bepalen welke informatie betrouwbaar is. Het is daarom van belang dat leerlingen op school vertrouwd worden gemaakt met informatievaardigheden.’ (Strijker, 2015).
In dit onderzoek is er gekeken naar de implementatie van informatievaardigheden in de zaakvakken op ‘Het Kompas’. Het doel in dit onderzoek was het vergaren van kennis over 21e-eeuwse vaardigheden, digitale geletterdheid en het onderwijs op 'Het Kompas'. Ook was het doel in dit onderzoek om te kijken naar wat er al gedaan wordt aan digitale geletterdheid binnen de lessen. Het doel van dit onderzoek was het ontwikkelen van een handboek digitale geletterdheid op basisschool 'Het Kompas' en het implementeren van de leerlijn informatievaardigheden in het onderwijs van 'Het Kompas' voor de groepen 5 t/m 8. Door mijn aanbevelingen omtrent de leerlijn informatievaardigheden, kan een deel van dit handboek worden ingevuld.
In eerste instantie is er door middel van een vragenlijst aan leerkrachten gekeken naar wat er al gedaan wordt aan informatievaardigheden binnen het huidige onderwijs. Vervolgens is er door middel van een observatielijst gekeken naar hoe informatievaardig leerlingen voor het onderzoek waren en hoe dat nu is. Daarnaast ligt er Vanuit SLO een conceptleerlijn klaar voor digitale geletterdheid en dus ook voor informatievaardigheden. Deze is gebruikt om de stappen van informatievaardigheden aan te bieden. Door middel van een gecombineerde instructie van informatievaardigheden en de zaakvakken is er gewerkt aan een eigen leervraag. Deze leervraag moest worden beantwoord door middel van de stappen van informatievaardigheden die onder andere terugkomen in de conceptleerlijn. Deze stappen zijn verwerkt in een format die de leerlingen kregen aan het begin van dit onderzoek. Dit experiment is uitgevoerd in groep 8. Door middel van groepsevaluaties en persoonlijke evaluaties is dit experiment geanalyseerd.
Uit de vragenlijst voor leerkrachten bleek dat er weinig instructie werd gegeven op het gebied van informatievaardigheden. Onder andere het opzoeken van zoektermen werd weinig geïnstrueerd. De observatielijst voor leerlingen gaf een duidelijk beeld van hoe de leerlingen voor en na het onderzoek waren. De interventie heeft duidelijk een positieve verandering bij de leerlingen bewerkstelligd. De leerlingen laten na de interventie zien dat ze meer informatievaardig zijn geworden. Vooral het gebruik van succesvolle zoekstrategieën is verbeterd. Daarnaast bleek het experiment een goede manier voor implementatie. Instructie van de zaakvakken in combinatie met informatievaardigheden kost weinig extra tijd en levert veel op. Leerlingen zijn betrokken, enthousiast en beantwoorden succesvol hun eigen leervraag. Wel gaven de leerlingen aan dat het boekje waarin het stappenplan verwerkt zit een paar haken en ogen bevat. Tussentijds is dit boekje dan ook bijgesteld en dit leverde een tweede versie op. Deze tweede versie bleek succesvol en goed te hanteren.
De implementatie van informatievaardigheden kan dus gebeuren binnen de zaakvakken door middel van gecombineerde instructie. Daarnaast kan het ontworpen format dienen als hulpmiddel voor de leerlingen om daarmee de stappen van informatievaardigheden te doorlopen. Door elk thema van de zaakvakken te werken aan een eigen leervraag wordt de betrokkenheid hoger en ook de leeropbrengsten stijgen.
Dit onderzoek is alleen uitgevoerd in groep 8. Binnen het leerteam is er echter besloten om vanaf groep 5 al aan de slag te gaan met informatievaardigheden. Dit betekent dat er nog kansen liggen voor vervolgonderzoek. Onder andere de groepen 5 t/m 7 betrekken bij de testfase lijkt een logische keuze. Daarnaast zijn de verwerkte evaluaties alleen van mij en mijn klas. Dit betekent niet automatisch dat het in alle klassen gaat werken.