Samenvatting

Diverse onderzoeken laten zien dat het taalniveau van de mbo-student te laag is. De commissie Meijerink (2009) ontwikkelt in opdracht van het Ministerie van Onderwijs leerlijnen voor taal en rekenen om docenten handvatten en inzichten te geven in de taalontwikkeling van leerlingen. Het Regionaal Opleidingscentrum het Friesland College (FC) reageert hierop door in 2010 het Drieslag Taalmodel in te voeren. Dit onderzoek richt zich op één onderdeel van de taaldomeinen van Meijerink, namelijk de leesvaardigheid van derdejaarsstudenten Verpleegkunde bij de school voor Zorg, Service en welzijn. De onvoldoende resultaten van een leestoets zijn voor de onderzoeker het uitgangspunt van het praktijkgericht onderzoek. De gestelde onderzoeksvraag is: "Wat doen vakdocenten aan de ontwikkeling van de leesvaardigheid binnen de vaklessen sinds de invoering van het taalmodel DrieslagTaal?" Het literatuuronderzoek richt zich op het definiëren van het begrip leesvaardigheid en leesvoorwaarden, zoals het ontwikkelen van de woordenschat, het inzetten van achtergrondinformatie en het gebruik van leesstrategieën. Ook wordt binnen de literatuur een antwoord gezocht naar de belemmeringen en de mogelijkheden die vakdocenten kunnen ervaren bij het zich verantwoordelijk voelen voor de taalontwikkeling van studenten.
Daarnaast vindt er onderzoek plaats in de beroepspraktijk. Vijf vakdocenten van de opleiding Verpleegkunde worden in een diepte-interview ondervraagd over het inzetten van de leesvaardigheid binnen de vaklessen. Evenzo komt de kennis van het taalbeleid van het Friesland College en de taaldomeinen van Meijerink aan de orde. Bij dezelfde vakdocenten vindt ook een lesobservatie plaats welke inzicht geeft in het toepassen van leesvaardigheid binnen de vakles. Daarnaast geeft de directeur in een interview haar visie weer ten aanzien van het vak Nederlands binnen de opleiding Verpleegkunde. Op basis van de literatuurstudie en de onderzoeksresultaten kan geconcludeerd worden dat de respondenten niet bewust werken aan de leesvaardigheid bij studenten, doordat in de vaklessen voornamelijk gebruik wordt gemaakt van PowerPointPresentaties. In deze context krijgt het ontwikkelen van de woordenschat (vaktaalwoorden) en het activeren van achtergrondkennis aandacht. In de vakles wordt niet of nauwelijks studieteksten gelezen. Dit betekent dat woordenschatontwikkeling, uitbreiding van achtergrondkennis en het inzetten van leesstrategieën in relatie tot begrijpend lezen niet wordt toegepast.
De respondenten geven aan belemmeringen te ervaren, maar deze belemmeringen betreffen hun eigen vaardigheden wat betreft de Nederlandse taal, het geen tijd hebben voor Nederlands binnen de vakles en het stellen van andere prioriteiten. Er zijn geen belemmeringen genoemd ten aanzien van het medeverantwoordelijk zijn voor de taalontwikkeling van studenten. De meerderheid van de ondervraagden geeft aan niet of onvoldoende op de hoogte te zijn van het taalbeleid van het FC en de inhoud van de taaldomeinen. De eerste aanbeveling is de docent Nederlands onderdeel te laten zijn van het team van vakdocenten. De docent Nederlands is direct op de hoogte van inhoudelijke en/of organisatorische ontwikkelingen. Ook kan het team geïnformeerd worden over taalbeleid. De tweede aanbeveling is dat naast het tonen van PowerPointPresentatie het onderwerp in de les besproken wordt middels het lezen van (studie)teksten, waarbij aandacht is voor een variëteit in opdrachten. Dit zou het Matthew Effect bevorderen wat verhoging van het tekstbegrip betekent: uitbreiding van de woordenschat, het activeren van achtergrondkennis en aandacht voor taalkenmerken in een tekst (Willingham, 2006). De derde aanbeveling is om een studiedag Nederlands te organiseren met als thema:
- inhoud van het landelijk taalbeleid en het taalbeleid van het Friesland College;
- de taalontwikkeling van mbo studenten binnen de vakles