Samenvatting

Introductie: Beeldende therapie is een ervaringsgerichte therapie voor mensen met psychosociale problemen en psychiatrische stoornissen. Kenmerkend is de inzet van beeldende middelen, zoals teken- en schildertechnieken, houtbewerking en werken met stof, klei, steen en metaal zoals beschreven op de website van de Federatie Vaktherapeutische Beroepen (Smeijsters, 2008). Er is weinig onderzoek naar de werking van beeldende therapie bij kinderen met autisme. Uit literatuuronderzoek blijkt dat er nog weinig bekend is over welke beeldende activiteiten geschikt zijn voor kinderen met autisme. Om als vaktherapeuten aan te kunnen sluiten bij de toenemende doelgroep aan te kunnen sluiten, wordt onderzocht welke materialen, technieken en werkvormen uit de beeldende therapie geschikt zijn om zicht te krijgen op de mogelijkheden van autistische kinderen op het gebied van sociaal gedrag, communicatie en flexibiliteit.
Doelgroep: De doelgroep betreft leerlingen met autisme van het Speciaal Onderwijs (SO) en Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO), binnen het ZMLK St. Jan Baptist te Kerkrade. Het speciaal onderwijs betreft 9 leerlingen met als diagnose autisme en het voortgezet speciaal onderwijs betreft 5 leerlingen met als diagnose autisme. Autisme Spectrum Stoornissen worden volgens Rigter (2010) gezien als de meest complexe en meest ernstige psychische stoornissen bij kinderen. Probleemstelling: Binnen de Vrije Akademie wordt in het huidige cursusaanbod een “Autism-Art” cursus aangeboden. Natalie Savelsbergh, directrice van de Vrije Akademie heeft kennis over kunst en heeft er ervaring met autisme en zou deze twee elementen graag combineren in een toegepaste cursus voor kinderen met autisme. Natalie Savelsbergh is nieuwsgierig welke beeldende activiteiten (on)geschikt zijn voor kinderen met autisme.
Onderzoektype: Actieonderzoek met nauwe samenwerking met de beroepspraktijk.
Methode: Zes beeldende activiteiten, zowel tweedimensionaal als driedimensionaal. Aangeboden aan in totaal 14 kinderen met autisme bij St. Jan Baptist te Kerkrade. Aan de hand van geraadpleegde literatuur en kennis van docenten over kinderen van autisme zijn de beeldende activiteiten vormgegeven. De datagegevens werden verzameld door middel van open observaties tijdens de sessies en het bekijken van video-opnames.
Analyse: De analyse van de data gebeurde door de gegevens te categoriseren in terugkerende thema’s. Bij de analyse is naar de resultaten van alle leerlingen gekeken, speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Hierbij is naar het gemiddelde van beide groepen gekeken om op deze manier een beeld te krijgen van het zicht dat de activiteit had geboden op het sociaal gedrag, de communicatie en de flexibiliteit van de kinderen met autisme.
Resultaten en Discussie: Door nauw aan te sluiten bij de verworven kennis ontstaan vanuit de geraadpleegde literatuur en de kennis van de docenten werkzaam in de praktijk met kinderen met autisme, hebben de zes aangeboden activiteiten in de praktijk zicht opgeleverd op het handelen van de kinderen met autisme op het gebied van sociaal gedrag, communicatie en flexibiliteit. Het individueel werken in een tweetal, het werken met handelingspictogrammen en de ruimte voor eigen inbreng en vormgeving in de activiteit zijn resultaten die bereikt zijn. Resultaten, die, vanuit de geraadpleegde literatuur en de kennis van de docenten, niet zouden aansluiten bij kinderen met autisme. De mate waarin het materiaal, de techniek en de werkvorm zicht heeft geboden op de kerngebieden van autisme is niet op te maken vanuit de resultaten. Doordat de resultaten van alle leerlingen zijn samengevoegd, zijn de handelingen van het individuele kind niet zichtbaar. Overeenkomende handelingen zijn zichtbaar geworden door dit onderzoek, maar doordat elk individu anders is zijn er naast overeenkomende handelingen ook veel specifieke handelingen per kind waargenomen. Kleine verschillen zijn zichtbaar tussen twee- en driedimensionale activiteiten. Tweedimensionale activiteiten konden over het algemeen zelfstandiger door de kinderen worden uitgevoerd.