Samenvatting

Vanuit Autismepraktijk Marloes de Rijk was er vraag naar materialen ter stimulering van het omgaan met emoties voor jongeren van 12 tot en met 18 jaar met een autismespectrum stoornis. De onderzoeksvraag die hieruit naar voren is gekomen is "Op welke manier kan het omgaan met emoties van zichzelf en van anderen, bij jongeren met een normale begaafdheid tussen de 12 en 18 jaar met een stoornis in het Autisme Spectrum (ASS), gestimuleerd worden?"
Het onderzoek van deze scriptie is opgedeeld in drie delen.
1. De literatuurstudie is ingegaan op de verschillende stoornissen die vallen onder Autismespectrum Stoornissen (ASS). Daarnaast zijn drie theorieën, Theory of Mind (ToM), de Centrale Coherentie (CC), de Planning en Executive Function (EF) uitgewerkt en een nieuw theoretisch perspectief, het Socioschema. Tot slot zijn een aantal bestaande methodieken kort weergegeven.
2. Het praktijkonderzoek bestaat uit twee onderzoeken. Het eerste onderzoek richt zich op het ontwikkelen van de oefeningen en materialen waarmee met de jongeren gewerkt wordt. Het tweede onderzoek bevat interviews met 7 ouders of ouderparen over wat zij zien bij hun kind aan emoties en de omgang daarmee. Ze vertellen welke handelingsmethoden zijzelf hebben ontwikkelt om met de emoties van hun kind om te gaan.
3. Bestaat uit het praktijkprogramma "Gevoelsmaatig, voelen wat je voelt" waarin verschillende soorten materiaal zijn opgenomen. Deze materialen zijn in opvolging van elkaar of afzonderlijk te gebruiken. De materialen dienen ter opening van een gesprek met de jongeren, waarna doorgegaan wordt op de praktijk die de jongeren zelf kennen.

Uit de verschillende onderzoeken zijn de volgende conclusies en aanbevelingen gekomen met betrekking tot de onderzoeksvraag.
Jongeren met ASS hebben moeite met het herkennen en benoemen van emoties die zij zelf ervaren en die zij bij anderen waarnemen. Door hun problemen op het gebied van inleven in de ander kunnen zij in sociale situaties vaak onaangepast reageren. Doordat men bij deze jongeren aan de buitenkant niet kan waarnemen dat zij een stoornis in het autismespectrum hebben, worden aan hen vaak te hoge verwachtingen gesteld, waar zij niet aan kunnen voldoen.
Door verschillende soorten oefeningen en materialen te ontwikkelen en in de praktijk uit te voeren, is naar voren gekomen dat het belangrijk is om zo concreet mogelijk te zijn naar de jongeren. Door te starten met fictieve situaties en door te werken naar situaties uit het eigen leven van de jongeren, worden zij zich cognitief meer bewust van hun eigen gedachten en gevoelens en waarom zij op een bepaalde manier reageren en handelen. Dat zij dit cognitief leren, wil niet zeggen dat zij deze vaardigheden direct kunnen toepassen in de praktijk. Doordat de stoornis ontstaat door een vertraging in de ontwikkeling, hebben de jongeren meer tijd en ruimte nodig om de cognitieve kennis om te kunnen zetten in handelingen. Het belangrijkste doel is daarom niet het aanleren van nieuw gedrag, maar de cognitieve bewustwording van het eigen gedrag en dat van anderen.
Ook uit de interviews met de ouders kwam naar voren dat het belangrijk is om met de jongeren te spreken over situaties, zodat zij oefenen met het verplaatsen in een ander. Zij hechten veel waarde aan het behandelen van de situaties uit het eigen leven van de jongeren, omdat deze de jongeren ook inzicht geven in hoe de ouders bepaalde situaties ervaren.

Kortom, door met deze jongeren de oefeningen en materialen uit het praktijkprogramma van deze scriptie te behandelen en van daaruit in te gaan op hun eigen ervaringen, komen zij tot een cognitief inzicht in hun eigen emoties en die van anderen.