Samenvatting

Wat was de aanleiding voor mijn onderzoek? Een steeds moeilijkere doelgroep komt onze school binnen; m.n. leerlingen uit het Praktijkonderwijs en uitvallers van het VMBO. Ook wel als cluster 3 en 4 leerlingen geëtiketteerd. Ons onderwijsaanbod bleek niet meer aan te sluiten bij deze groep deelnemers. Ruim twee jaar geleden liep de emmer van vele docenten in ons team over; zo kon het niet langer! Daarom is in november 2010 een enquête onder de teamleden gehouden om te inventariseren waar zij vonden dat veranderingen moesten plaatsvinden en waar zij behoefte aan hadden. Daar kwam onder andere uit, dat er behoefte was aan ondersteuning bij de caseload. Ons traject heeft een manier van werken, dat lijkt op het systeem van de basisschool; een docent geeft een groep leerlingen les. Bij ons is de docent verantwoordelijk voor zijn/haar caseload. Dit betekent dat die docent de lessen verzorgt, stageplaatsen zoekt en bezoekt en contacten onderhoudt met ouders en begeleidend netwerk rondom deze deelnemers. Daar deze groep kampt met een gelaagdheid van problemen, kost het docenten veel tijd en moeite om ze binnen ons onderwijssysteem te houden. De inspectie van Onderwijs vindt daarentegen dat ons uitvalpercentage te hoog is. Wij moeten dat naar beneden toe bijstellen. Maar hoe kun je dat bewerkstelligen? Samen met de behoefte in ons team aan ondersteuning bij de caseload ben ik gaan kijken wat je zou kunnen doen om het uitvalpercentage te verminderen. Waarom heb ik gekozen voor het invoeren van de effectieve deelnemerbespreking in ons team? Zowel binnen Passend Onderwijs, de eisen die de inspectie van Onderwijs stelt als het beleid van het Albeda College wordt de nadruk gelegd op transparantie van de onderwijsprocessen. Transparantie verkrijg je door systematisch en in stappen de interventies rondom een deelnemer te documenten (Pameijer, 2007). Door handelingsgericht te werken kun je dat bereiken. Deze transparantie wilde ik combineren met de behoefte aan ondersteuning van de teamleden bij de caseload. Bij handelingsgericht werken is het van belang de visie van de direct betrokken en de persoonlijke visie van de docent te gebruiken om tot een genuanceerd beeld te komen over wat werkt. Verder benoemt het Albeda College in haar actuele beleidsplan (Ruim baan voor goed onderwijs), dat zij grote waarde hecht aan ervaringsleren. Want door onderling kennis uit te wisselen, te reflecteren op toepassing van die kennis in de praktijk, wordt het kennisniveau van ieder teamlid verhoogd en het onderwijsniveau in het algemeen (Kobl, 1984; Pameijer,2009; Kelchtermans 2001). Een deelnemerbespreking is daarom een passend middel om te komen tot beter onderwijs en een slagvaardiger team. Mijn onderzoeksvraag luidt dan ook: Hoe kan ik een bespreking over deelnemers organiseren in ons team en aan welke voorwaarden moet de effectieve deelnemerbespreking voldoen om te kunnen bijdragen aan het vergroten van de handelingsbekwaamheid en het vergroten van het competentiegevoel van de individuele docent? Hoe heb ik het aangepakt? Eerst heb ik een bezoek gebracht aan twee scholen, die volgens minister Bijsterveld een voorbeeld zijn voor ons type onderwijs. Met behulp van het instrumentarium dat wordt aangeboden in het boek Praktijkgids voor leerlingbesprekingen van Inge Hummel (2010) hebben de psychologe die verbonden is aan het Albeda College en ik aanpassingen gemaakt, waardoor de formats beter aansluiten bij onze praktijksituatie. In deze praktijkgids komen de elementen handelingsgericht werken, oplossingsgericht werken en ervaringsleren sterk naar voren. Vervolgens hebben we om draagvlak te creëren twee bijeenkomsten georganiseerd, waarbij aandacht is besteed aan de formulering van het protocol, de visie op handelingsgericht werken en op welke gesprekswijze een deelnemerbespreking gevoerd dient te worden om hem effectief te kunnen laten zijn. Daarna is het team een aantal keren bij elkaar gekomen om casussen in te brengen, te evalueren en om elkaar te voorzien van tips. Deze bijeenkomsten bleken lastiger te beleggen dan vooraf gedacht; regelmatig kwam er iets tussen, waardoor het verzet moest worden of een aantal collega's was vergeten een casus in te brengen, waardoor werkgroepen "werkloos" bij elkaar kwamen. Door de voorzitters van elke werkgroep verantwoordelijk te maken voor de controle op de inbreng van casussen voorafgaand aan de bespreking lijkt dit probleem te zijn opgelost. Tussentijds heb ik mondeling geëvalueerd. Samen met de psychologe hebben we een enquête opgesteld en gehouden onder de teamleden om te meten in hoeverre het competentiegevoel en de handelingsbekwaamheid van de individuele docent is verhoogd door het voeren van effectieve deelnemerbesprekingen. Tot slot heb ik de resultaten van de enquête gepresenteerd aan het team en de consequenties voor het volgende schooljaar besproken. Wat zijn de resultaten van het onderzoek? Ik kan concluderen dat voor iedereen in het team duidelijk is wat het doel en de opzet van de deelnemerbesprekingen is. Tevens vindt nagenoeg iedereen van het team, dat de deelnemerbesprekingen handvatten bieden om een deelnemer beter te begeleiden. Daarnaast wordt door 70% gezegd dat handelingsgericht werken zoals aangereikt in het document ter voorbereiding op de effectieve deelnemerbesprekingen (zie bijlage 2) een format is dat de begeleiding ten goede komt. Echter, de vraag of dit alles leidt tot een verhoging van het competentiegevoel is niet voor ieder individu behaald. Als reden wordt genoemd dat er (nog) geen duidelijk beeld is wat het nu precies voor winst oplevert. Wat zijn de aanbevelingen? Om te kijken naar wat de veroorzaker is van het niet kunnen meten van een verhoging van het competentiegevoel, beveel ik aan om aan het eind van het volgende schooljaar nogmaals te meten. Ik denk namelijk dat het te maken heeft met het te weinig geoefend hebben met het voeren van deelnemerbesprekingen. Om ervoor te zorgen dat komend schooljaar de regelmaat van de besprekingen gegarandeerd wordt, pleit ik voor een maandelijkse terugkeer en vastlegging ervan in de jaarplanning. Uit de tussenevaluaties en enquête kwam naar voren dat menig docent moeite heeft met het formuleren van een hulpvraag. Naar mijn mening heeft dit te maken met het mentale model van ons team en de individuele perceptie van de docent. Mijn aanbeveling is te onderzoeken hoe je hierin verandering kunt aanbrengen. Het oplossingsgerichte element dat opgenomen is in de formats van de deelnemerbesprekingen is naar mijn mening niet goed uit de verf gekomen. Naar mijn mening kan er met name in de manier van vragenstellen een en ander verbeterd worden. Nu wordt er geen gebruik gemaakt van de oplossingsgerichte voorbeeldvragen die als bijlage zijn uitgedeeld. Omdat oplossingsgericht werken geen trucje is dat je toepast in de begeleiding van deelnemers, maar een manier van denken en dus spreken is, adviseer ik om daar met ons team mee aan de slag te gaan. Astrid Verschoor