Samenvatting

'In mijn ogen ging er iets mis: tijdens de rekenbegeleiding was ik als remedial teacher degene die actief was en mijn leerlingen deden braaf wat ik van hen vroeg. Om te zorgen dat ze wat van mijn begeleiding zouden leren, moesten ze toch op zijn minst actief en betrokken met de activiteit bezig zijn, dacht ik.

In de literatuur wordt vanuit verschillende visies bevestigd dat leren een actief proces is. Wat er geleerd wordt, is niet zozeer afhankelijk van wat de leerling aangeboden krijgt, maar vooral van de interactie die plaats vindt tussen de leerling en de activiteit. Mijn nieuwsgierigheid ging vooral uit naar de invloed van het inzetten van rekenspellen op de betrokkenheid. Op internet kwam ik verschillende voorbeelden tegen van spellen die tijdens het rekenen werden ingezet en waar werd beschreven dat dit een positief effect op leerlingen heeft, zowel met betrekking tot hun beleving als tot de leerresultaten.

Dit onderzoek is opgezet rond Tim , een zwakke rekenaar. Gedurende drie rekensessies, waarvan de helft van de tijd een spel werd gespeeld, is hij ingeschaald op de mate van betrokkenheid. Tijdens deze sessies speelde Tim de spellen met steeds dezelfde medeleerling. Het inschalen van de betrokkenheid is achteraf, aan de hand van opnames, gedaan. Deze observaties beslaan de kern van het onderzoek, de interviews met Tim hebben de informatie verfijnd en betrouwbaarder gemaakt.

Tim liet tijdens het spelen van het spel duidelijk meer betrokkenheidssignalen zien dan tijdens de reguliere instructie en oefening. Toch is het spelen van een spel tijdens de rekensessies geen tovermiddel gebleken. De toename van betrokkenheidssignalen had voor een deel te maken met het feit dat Tim niet wilde verliezen. Op dat moment was er geen sprake van betrokkenheid door intrinsieke motieven, maar door het extrinsieke motief van willen winnen. Voor Tim was het winnen van het spel essentieel om er ook plezier aan te beleven en zich competent te voelen.

Voor 'spel' en 'betrokkenheid' is eenzelfde voorwaarde essentieel; er is alleen sprake van indien het gepaard gaat met een positieve beleving. Doordat voor Tim het willen winnen zo belangrijk was, ging dat ten koste van zijn plezier. Op het moment dat een spel wordt ingezet met als doel de betrokkenheid te vergroten, zal dit aan moeten sluiten bij zowel de mogelijkheden van de leerling als bij 'wat hem bezig houdt' Er dient een nauwe verbondenheid te zijn tussen het 'kunnen' en 'willen' spelen van het spel.

Spel is in potentie zeer geschikt om de betrokkenheid van een leerling te vergroten. Het zal voor hem of haar echter wel als betekenisvol ervaren moeten worden. Het is uiteindelijk dus vooral afhankelijk van de leerling of het gewenste effect ook optreedt. Voor zwakke rekenaars geldt dat het hebben van motivatieproblemen, onzekerheid en faalangst een kenmerk en een risicofactor is. Dit maakt het extra belangrijk om te zorgen dat het spel goed is afgestemd op de mogelijkheden van de leerling en op wat hem bezighoudt. Omdat het verliezen van het spel een negatieve invloed heeft op het competentiegevoel van de leerling, zijn spellen waarbij het voornamelijk draait om het competitie element minder geschikt voor de RT-setting.