Samenvatting

Huidige methoden om de cortisol status vast te kunnen stellen zijn het bepalen van vrij cortisol in speeksel of cortisol in serum en urine. Ook kan de vrije cortisolstatus worden berekend wanneer de concentraties van cortisol en corticosteroïd binding globulin (CBG) bekend zijn. Bij Intensive Care (IC) patiënten geven berekeningen en bepalingen in serum en urine niet altijd de gewenste informatie. Afname van speeksel is bij deze patiënten een probleem, zodat de bepaling in speeksel niet toepasbaar is. Om die reden is gedurende de afstudeerperiode aan het Endocrinologisch Laboratorium (EL) van het Vrije Universiteit Medisch Centrum (VUmc) de bepaling van vrij cortisol in serum gevalideerd voor de diagnostische toepassingen bij IC patiënten.

Serum wordt overnacht met behulp van een dialysemembraan gedialyseerd tegen een buffer. Tijdens de dialyse diffundeert een klein deel van het vrije cortisol, naar de buffer, totdat er evenwicht ontstaat in het systeem. De eindconcentratie van cortisol in de buffer is een maat voor de concentratie van vrij cortisol in het serum. De cortisol concentratie in het dialysaat wordt geanalyseerd met behulp van een radioimmunoassay (RIA).

Onderzocht zijn de invloed van de dialyseverhouding serum/buffer, de invloed van de temperatuur tijdens de dialyse, de dialysetijd en analytische kenmerken. Voor de uiteindelijke analyse van de sera is gekozen voor een dialyseverhouding van 1:0,3 (serum:buffer), waarbij gedurende 18 uur is gedialyseerd bij 37°C. De gemeten waarden zijn vergeleken met een berekeningsmethode.

De gevalideerde bepaling is robuust en met eenvoudige middelen goed toepasbaar binnen het EL. De reproduceerbaarheid is met 8% CV (n=60) en 6% (n=32) bij gemiddelde concentraties van respectievelijk 26 en 102 nM goed te noemen. De bepaling is toepasbaar in zowel serum als plasma (heparine en EDTA). Bij een aantal sera zijn er grote verschillen tussen de gemeten en de berekende waarden. Aangezien de toegepaste berekeningsmethode gebaseerd is op normale gezonde personen, wordt aangenomen dat de berekeningsmethode niet goed toepasbaar is voor de onderzochte populatie van IC patiënten. De bepaling van vrij cortisol in serum kan daarom een waardevolle aanvulling zijn bij de diagnostiek van deze patiënten.