Samenvatting

De tweedegraads lerarenopleiding van hogeschool Inholland heeft ervoor gekozen om de inhoud van het curriculum te organiseren rondom de traditionele vakken en rondom leergebieden. De keuze om een deel van het curriculum in te richten vanuit een vakoverstijgende optiek ligt in het verlengde van landelijke richtlijnen voor het voortgezet onderwijs die zijn opgesteld door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. In het vakoverstijgende deel ervaren de studenten dat ze niet alleen opgeleid worden om vakkennis op te doen en specialist te worden in hun eigen studietaal, maar dat ze ook opgeleid worden om over de grenzen van hun studietaal/vak heen te kijken en samen te werken met andere talensecties.
Voor het leergebied Mens & Taal van Inholland betekent dit dat een talenstudent niet alleen zijn of haar studietaal leert, maar ook zicht krijgt op het proces van taalverwerving en taalontwikkeling in het algemeen. Daarnaast leert hij of zij vakoverstijgend te werken op gebieden waar talen samenhang vertonen: taalverwantschap, meertaligheid, didactiek, literatuur, cultuur en het ontwikkelen en verstevigen van de Cognitieve Academische Taalvaardigheden. Het is de bedoeling dat de studenten van het leergebied Mens & Taal zo opgeleid worden dat ze de leerling in de onderbouw van het voortgezet onderwijs en in het mbo niet alleen kunnen helpen in hun studietaal maar hen ook kunnen helpen bij het verder ontwikkelen van de schooltaal Nederlands of het leren van een andere (vreemde) taal. Bovendien worden de studenten zo opgeleid dat ze voeding kunnen geven aan het debat over taalbeleid op school en kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van dit beleid.
Het doel van dit onderzoek is vast te stellen in hoeverre de huidige werkwijze binnen de opleiding overeenkomt met de in de visie beschreven criteria en welke doorontwikkelingen wenselijk zijn. Er is onderzocht hoe het curriculum van het leergebied is ontworpen bij de start in het studiejaar 2006-2007, hoe de uitgangsideeën vertaald zijn naar een curriculum en hoe vervolgens het curriculum uitgevoerd en ervaren is door docenten en studenten. Hiertoe is in de literatuurstudie een analyse gemaakt van de context en de kaders van talenonderwijs. Daarbinnen is een verkenning uitgevoerd naar relevante theorieën over taalverwerving en taalontwikkeling. Tot slot is een verkenning uitgevoerd naar het begrip curriculum en de variabelen die bepalend zijn bij de totstandkoming van een curriculum. De literatuurstudie rondom het curriculum gaf een model om het curriculum van de lerarenopleiding op drie niveaus te analyseren.
Vakoverstijgend onderwijs of onderwijs dat georganiseerd is in leergebieden biedt de mogelijkheid om samenhang tussen vakken expliciet te maken en het rendement van het leren te verhogen. In het voortgezet onderwijs zien we langzaamaan een groeiend aantal scholen, met name in het vmbo, dat
| Masterthesis Guusje Groenen 6
het onderwijs vakoverstijgend aanbiedt. Een leergebied ‘talen’ bestaat echter in het voortgezet onderwijs nog niet. Dit terwijl vanuit de Europese visie op het leren van talen, zoals bijvoorbeeld verwoord in het Europees Referentiekader (Council of Europe 2001; Nederlandse Taalunie 2008), burgers juist worden aangespoord om (vreemde) talen te leren vanuit een bredere insteek: het is de bedoeling dat een burger niet alleen meerdere talen leert, maar ook ‘een leven lang’ werkt aan het laten groeien van zijn of haar linguïstisch repertoire. Deze Europese visie loopt sterk vooruit op de manier waarop er in het Nederlandse voortgezet onderwijs naar taalonderwijs gekeken wordt.
De lerarenopleiding Inholland zit met haar aanpak om vanuit een leergebied talenonderwijs aan te bieden tussen twee posities in: enerzijds de traditionele benadering van talenonderwijs zoals we die met name in het voortgezet onderwijs zien, anderzijds de vernieuwende benadering zoals die door de Raad van Europa is ingezet met het Europees Referentiekader. Zowel docenten als studenten ervaren het vakoverstijgend werken binnen de talensecties van Inholland als een bijzondere meerwaarde . Beide groepen geven echter aan ook nadelen te zien. Samenwerken met de verschillende talen kost tijd en er is slechts een beperkt aantal college-uren beschikbaar, waardoor de mogelijkheden voor samenwerking beperkt zijn. Een ander belangrijk nadeel is dat in de omgeving van Amsterdam nauwelijks middelbare scholen zijn die vakoverstijgend werken, waardoor er voor studenten weinig of geen werkplekken zijn om in de praktijk ervaring op te doen met vakoverstijgend onderwijs.
Uit het onderhavige onderzoek blijkt dat de ambities van de lerarenopleiding van Inholland sinds de start in 2006-2007 nauwelijks veranderd zijn, terwijl er procesmatig en inhoudelijk juist veel veranderd is. Dit laatste blijkt onder andere uit het feit dat vakoverstijgende modules onophoudelijk doorontwikkeld zijn: ze veranderen niet alleen van naam maar ook van inhoud en van plaats binnen het curriculum.
Uit het onderzoek komt ook naar voren dat, op regionaal én landelijk niveau, meer aandacht nodig is voor de meerwaarde van een leergebied ‘talen’. Het moet duidelijker worden waaruit het concept bestaat, wat kenmerkend is voor de inhoud en welke mogelijkheden het biedt in de praktijk van het voortgezet onderwijs en het mbo. Het concept moet verrijkt worden met resultaten en inzichten uit wetenschappelijk en praktijkgericht onderzoek en vervolgens uitgedragen worden, zodat er positieve aandacht komt voor het leren van talen vanuit een breder perspectief.