Samenvatting

"Hoe kunnen wij beter tegemoet komen aan de onderwijsbehoeften van mogelijk hoogbegaafde leerlingen?" Deze vraag wilden de leden van het schoolteam van basisschool Hoog Moersbergen, inclusief de directeur en de intern begeleider laten onderzoeken.
Vanuit deze vraag is de volgende praktijkvraag geformuleerd: Hoe kunnen de leden van het schoolteam van Hoog Moersbergen in de groepen 1 tot en met 8 hoogbegaafde leerlingen signaleren, de onderwijsbehoeften in beeld brengen en begeleiden met betrekking tot de aspecten cognitieve ontwikkeling, taakgerichtheid, creatief denkvermogen en interactie met medeleerlingen en met volwassenen?
Door middel van het beantwoorden van deze vraag wil het schoolteam de handelingsverlegenheid ten aanzien van het omgaan met mogelijk hoogbegaafde leerlingen aanpakken.
In hoofdstuk 1 wordt de aanleiding van het onderzoek verder uitgewerkt en wordt een korte beschrijving van de school Hoog Moersbergen gegeven. Naar aanleiding van de praktijkvraag zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd:
1. Hoe kunnen de leden van het schoolteam mogelijk hoogbegaafde leerlingen signaleren?
2. Hoe kunnen de leden van het schoolteam mogelijk hoogbegaafde leerlingen in beeld brengen?
3. Hoe kunnen de leden van het schoolteam mogelijk hoogbegaafde leerlingen begeleiden?
Hoofdstuk 2 is een literatuurstudie. In dit theoretisch kader worden de onderzoeksvragen en de hieraan gekoppelde deelvragen beantwoord. Vanuit de literatuur wordt betoogd dat hoogbegaafdheid een interactie is van meerdere persoonskenmerken. Het herkennen van deze persoonskenmerken vraagt professionalisering op het gebied van hoogbegaafdheid. Er worden verschillende signaleringsinstrumenten genoemd.
Voordat een keuze voor een signaleringsinstrument wordt gemaakt het van belang dat een schoolteam een gezamenlijke visie over hoogbegaafdheid heeft ontwikkeld. In dit hoofdstuk worden verder verschillende aanpassingen in het onderwijsaanbod beschreven om mogelijk hoogbegaafde leerlingen van groep 1 tot en met groep 8 actief te ondersteunen in het leer- en ontwikkelingsproces.
In hoofdstuk 3 wordt de opzet van het onderzoek uiteengezet. De praktijkvraag en de bijbehorende onderzoeksvragen en deelvragen worden genoemd. De leden van het schoolteam, 10 mogelijk hoogbegaafde leerlingen uit groep 3 tot en met 5 en 10 mogelijk hoogbegaafde leerlingen uit groep 6 tot en met 8 hebben een schriftelijke vragenlijst beantwoord. Deze antwoorden en de antwoorden vanuit de literatuur worden met elkaar vergeleken.
In hoofdstuk 4 worden de resultaten van het praktijkonderzoek beschreven. De antwoorden van de drie onderzoeksgroepen op de deelvragen worden weergeven naar staafdiagrammen.
Twee aspecten bij het signaleren en begeleiden van hoogbegaafde leerlingen komen duidelijk naar voren bij alle drie de onderzoeksgroepen, namelijk het signaleren door hoge toetsresultaten èn het aanbieden van specifieke verrijkingsstof. Beide leerlingengroepen noemen twee aspecten, namelijk instructie krijgen en de mogelijkheid om samen te werken met ontwikkelingsgelijken. Deze aspecten worden door de leerkrachten niet of nauwelijks genoemd.
De leerkrachten brengen persoonskenmerken van hoogbegaafdheid, zoals taakgerichtheid en creatief denkvermogen, in beeld door middel van leerkrachtgebonden observaties.
In hoofdstuk 5 worden conclusies getrokken aan de hand van de resultaten van het literatuuronderzoek en het praktijkonderzoek. Hierna volgen de aanbevelingen.
In de literatuur wordt bij het signaleren van hoogbegaafdheid het gebruik van meerdere bronnen aangeraden. Ook het gebruiken van een signaleringsinstrument is zinvol omdat het in beeld brengen plaats vindt volgens eenzelfde richtlijn. De aanpassingen in het onderwijsaanbod moeten zijn ingebed in een schoolbreed gedragen beleid. Deze conclusies komen niet overeen met de conclusies vanuit het praktijkonderzoek. Aanbevelingen vanuit de literatuur zijn professionalisering op het gebied van hoogbegaafdheid en het ontwikkelen van een gezamenlijke visie. Aangeraden wordt de afspraken over het gebruik van signaleringsinstrumenten en de aanpassingen in het onderwijsaanbod in een protocol te beschrijven.