Samenvatting

Het voorliggende onderzoeksrapport heb ik geschreven in het kader van mijn afstudeerproject 2012/2013 Creatieve Therapie beeldend op Zuyd Hogeschool, Heerlen. Uitgangspunt voor dit kwalitatieve survey waren mijn stage-ervaringen 2011/2012 in het St. Agatha Krankenhaus Köln (Duitsland). Hier werkte ik met patiënten die gediagnosticeerd waren met chronische pijn. In het kader van een 2 1/2 weken behandeling gaf ik 3 keer per week beeldende therapie aan deze groep. De meeste patiënten stonden de therapie sceptisch en soms ook afkeurend tegenover. In verloop van de tijd zag ik dat deze houding ging veranderen. De feedback die ik op het eind kreeg was, dat hen CTb wel had geholpen. Bij het navragen bleven de beschrijvingen echter heel algemeen. Mijn conclusie was dat ik iets in het beeldend werken en in de therapie aanbood dat hun blijkbaar hielp om zich uiteindelijk beter te voelen. Maar wat was dat nu precies? Dit maakte mij nieuwsgierig en daarom probeerde ik antwoord op de vraag te vinden: Welke aspecten van het beeldend therapeutisch werken helpen volwassene patiënten met chronische pijn de eigen mogelijkheden te ontwikkelen om het gevoel van welzijn te veranderen?
Ik heb gekozen om dit onderzoek in vorm van een kwalitatief survey uit te voeren om zo de verschillende aspecten te kunnen verzamelen. Voor de inventarisatie heb ik interviews met zowel pijnpatiënten uit verschillende instellingen als ook hun behandelende beeldend therapeuten afgenomen en transcribeert. De op de grounded theory gebaseerde analyse van de patiëntendata leverde de voor de resultaten benodigde kernaspecten. In een uitgebreide discussie heb ik de bevindingen verklaard en waar mogelijk met literatuur en/of met resultaten van de therapeutendata onderbouwd.
In dit onderzoek komt naar voren dat de therapeut de veiligheid biedt die de basis vormt voor ontwikkeling. Met behulp van het medium als gericht ingezet middel bevordert hij dat de patiënten het vertrouwen in zichzelf terug winnen en hun zelfbeschikking.
Bij de beeldende aspecten zijn kleuren het visueel prikkelende element. Materiaal dat zacht voelt en men kan smeren/vegen is het aansprekende sensopathische aspect.
Doormiddel van dit onderzoek werd het mogelijk het belang van spel voor chronische pijn patiënten aan te tonen. Het sensopathische- en het oefenspel ontstaan als het materiaal zowel meebeweegt maar ook voldoende stuur- en controleerbaar is. Als patiënten het spel met materiaal helemaal induiken, kunnen ze een flow-ervaring maken waarbij ze volledig afgeleid worden van de pijn.
In en door het spel kunnen patiënten focussen op voelen. Dit levert ervaringen op en het herhalen ervan leidt tot nieuwe inzichten en kennis. Deze hebben invloed op hen autonomie en veranderen het gedrag en houding. Het is uiteindelijk deze ontwikkeling die het welbevinden veranderd.
Met behulp van deze bevindingen kon ik mijn oud werkmodel kritisch bekijken en door het integreren van de uitkomsten vernieuwen. Het nieuwe model richt zich erop dat de patiënt het vertrouwen in zichzelf terug wint en bevordert hun autonomie. Als therapeut bied ik daarbij het veilig kader dat steunt en voldoende ruimte biedt. De patiënt blijft probleemeigenaar die ik handvatten geef om te leren het zelf te doen. De methode is dus egoversterking door zelfstandigheid.
Tot slot kan ik antwoord geven op mijn onderzoeksvraag en hoewel patiënten denken dat het doel van beeldende therapie is dingen (werkstukken) te maken, kan ik hen nu laten zien dat dit niet juist is. Het beeldend medium, het maken, het product is het middel. Het doel wannaar de behandeling streeft, is en blijft het verminderen van de pijn.