Samenvatting

Dit onderzoeksverslag heeft als doel om tot een effectief lesplan te komen voor het gebruik van
verhalen met de ondersteuning van ICT voor het vak godsdienst aan het Vechtdal College te
Hardenberg. Binnen het levensbeschouwelijk onderwijs is het gebruik van verhalen een belangrijk
aspect. Het vertellen van verhalen op zich is een vaardigheid, deze vaardigheid is bij mij nog in
ontwikkeling. Ik wil meer kundig worden in het gebruiken van verhalen in de les. Daarnaast is in
het hedendaagse voortgezet onderwijs de inzet van ICT bijna vanzelfsprekend geworden. Deze
ICT kan ook ingezet worden bij het vertellen van verhalen. Maar waar ligt de balans bij de inzet
van ICT waarbij er sprake is van een effectieve les? De hoofdvraag van het onderzoek luidt:

Hoe ziet een effectief lesplan eruit voor het vak godsdienst waarbij gebruik wordt gemaakt van ICT,
welke ondersteunend is in het levensbeschouwelijk onderwijs bij het luisteren naar en vertellen van
verhalen, op het Vechtdal College in Hardenberg.

Het gehele onderzoek is opgezet in drie ontwikkelingsfases, wat dit onderzoek maakt tot een
ontwikkelingsonderzoek. Vooraf aan het uitvoeren van de lessen in het praktijkonderzoek is het
literatuuronderzoek gestart. De eerst bevindingen hieruit zijn meegenomen in de eerste versie van
het lesplan voor fase 1. Fase 1 bestaat uit het afnemen van interviews bij vijf collega’s op het
Vechtdal College locatie Hardenberg. Daarnaast is er een eerste lesplan opgesteld en uitgevoerd
in drie klassen. Hoofdkenmerk van deze les is dat er geen gebruik is gemaakt van ICT, dit is de 0-
meting. Fase 2 bestaat uit het uitvoeren van het verder ontwikkelde lesplan bij twee klassen.
Hoofdkenmerk is dat er ca. tien afbeeldingen zijn gebruikt bij deze les. Fase 3 bestaat uit het
uitvoeren van het verder ontwikkelde lesplan bij twee klassen. Hoofdkenmerk is dat er ca.
zesentwintig afbeeldingen en twee filmpjes zijn gebruikt bij deze les. Bij elke fase is er na de
uitgevoerde les een enquête afgenomen bij de leerlingen om hun ervaringen van die les vast te
leggen. De afgenomen interviews zijn opgenomen en daarna uitgeschreven. Vervolgens zijn de
interviews opgedeeld in fragmenten en deze fragmenten hebben passende labels gekregen. Deze
labels zijn in een schema verwerkt om eenvoudig de juiste informatie uit de interviews naar voren
te kunnen halen. Bij alle zeven uitgevoerde lessen is een observatieformulier ingevuld, dit heeft de
context van elke les afzonderlijk kunnen verduidelijken. Alle gegevens van de enquête van de
honderdnegenentwintig leerlingen zijn verwerkt per fase in cirkeldiagrammen om het geheel
overzichtelijk te krijgen. Tussentijds is het literatuuronderzoek verder gegaan en is dit aangevuld in
het onderzoeksverslag.

De belangrijkste conclusie uit het onderzoeksverslag om tot een effectief lesplan te komen is dat er
meerdere theorieën nodig zijn om het lesplan op te bouwen tot een effectief lesplan. Hiervoor zijn
nodig het model van elementariseren, het T-PACK-model en het narratieve model van Egan. De
balans bij de inzet van ICT is gevonden bij ca. tien afbeeldingen en filmpjes. Dit komt voort uit de
ervaringen van collega’s en uit de verkregen data van de observaties en uit de enquêtes. Uit vele
bronnen uit de literatuurstudie waaronder het narratieve model van Egan laten zien dat affectiviteit
een kernaspect is van het komen tot effectief gebruik van verhalen in een les welke in dienst staan
van de identiteitsontwikkeling van de leerlingen. Het onderdeel affectiviteit in combinatie met het
ontwikkelen van een betekenisvol verhaal voor een les is niet specifiek getoetst in de praktijk. Dit
onderdeel zou naast het komen tot meerdere lesvormen verder onderzocht kunnen worden,
waarbij leerlingen hun eigen verhaal kunnen uiten middels het gebruik van verschillende leerstijlen
die passen bij de diverse leerlingen.