Samenvatting

Inleiding
Autismespectrumstoornis (ASS) is een ontwikkelingsstoornis die problemen kan veroorzaken met taal. Het is een neurologische stoornis, die het functioneren van de hersenen beïnvloedt (Gerrits, Beers, Bruinsma, & Singer, 2017). Door een verstoorde informatieverwerking en het minder goed functioneren van de linkerhersenhelft komt een taal- en communicatiestoornis bij een persoon met ASS vaak voor (Gerrits, Beers, Bruinsma, & Singer, 2017). Kinderen met autisme die luisteren naar een gezongen woord laten dezelfde hersenactiviteit zien als kinderen zonder autisme (Sharda, Midha, Malik, Mukerji, & Singh, 2017). Het is aannemelijk dat bij kinderen met ASS het leren van woordenschat met muziek gemakkelijker zal gaan dan zonder muziek.

Verschillende leerkrachten van De XXXschool (cluster-3) in Den Haag geven aan dat er veel leerlingen starten met een achterstand in de Nederlandse taal. Zij denken dat dit komt door een meertalige opvoeding in combinatie met een niet-specifieke taalontwikkelingsstoornis. Dit belemmert het participeren in de klas en het leren van de Nederlandse taal. Veel leerlingen die een ontwikkelingsachterstand hebben en meertalig zijn, hebben de diagnose ASS. Door de stoornis, de ontwikkelingsachterstand en de meertaligheid, leert het kind de Nederlandse taal moeilijk. De leerkrachten vragen zich af of de woordenschat bij meertalige kinderen met ASS en een achterstand in de Nederlandse taal sneller uitgebreid kan worden om sneller en beter tot leren in de klas te kunnen komen. Het doel van dit onderzoek is het opstellen van aanbevelingen voor logopedisten, die werken met kinderen met ASS en een ontwikkelingsachterstand, met betrekking tot het uitbreiden van de (passieve) woordenschat.

Methode
Er is kwantitatief onderzoek uitgevoerd om het effect van muziek op de passieve woordenschat te meten door middel van interventies met muziek en voor- en nametingen. Dit onderzoek werd uitgevoerd bij twee groepen. Onderzoeksgroep 1 bestond uit drie kinderen die woordenschattraining kregen met muziek en onderzoeksgroep 2 bestond uit drie kinderen die woordenschattraining kregen zonder muziek. Voorafgaand aan de trainingen en na acht trainingen zijn de kinderen getest. Na afloop zijn de scores geanalyseerd en vergeleken tussen de groepen.
Er is kwalitatief onderzoek uitgevoerd om het effect van woordenschattraining met muziek op het gedrag in kaart te brengen. De studentonderzoeker heeft de eerste en laatste training geobserveerd aan de hand van video-opnames en een observatieformulier. Aan één leerkracht, één onderwijsassistent en één SI-therapeut is gevraagd wat hen opvalt tijdens de woordenschattraining met muziek.

Resultaten
De resultaten laten zien dat er bij de groep met muziek, na acht weken woordenschattraining, gemiddeld meer woorden passief beklijven, dan bij de groep zonder muziek. De observaties van de studentonderzoeker, SI-therapeut, leerkracht en onderwijsassistent zijn thematisch geanalyseerd. Uit de data-analyse van de studentonderzoeker van onderzoeksgroep 1 komen vier thema’s naar voren: herhalende gedragingen, echolalie, luistergerichtheid en oogcontact. Bij onderzoeksgroep 2 komen twee thema’s naar voren: herhalende gedragingen en echolalie. Uit de data-analyse van de SI-therapeut, leerkracht en onderwijsassistent van onderzoeksgroep 1 komen zes thema’s naar voren: luistergerichtheid, echolalie, herhalende gedragingen, concentratie, oogcontact en emotie.



Conclusie en aanbevelingen
Uit dit kwantitatieve en kwalitatieve onderzoek is gebleken dat muziek mogelijk bijdraagt aan een snellere uitbreiding van de passieve woordenschat, betere luistergerichtheid en concentratie. Dit kan niet met zekerheid worden geconcludeerd, omdat de onderzoekspopulatie te klein is. Om de resultaten te generaliseren naar alle meertalige kinderen met ASS en een ontwikkelingsachterstand is een grotere onderzoekspopulatie benodigd.

Naar aanleiding van dit onderzoek zijn er aanbevelingen opgesteld voor logopedisten en vervolgonderzoek.